Είναι ο βιώσιμος τουρισμός η απάντηση στον υπερτουρισμό; Αν ναι, πώς εφαρμόζεται στην πράξη;

Μαζί με τον υπερτουρισμό, τον ελέφαντα στο δωμάτιο που μέχρι πρόσφατα κάναμε ότι δεν τον βλέπαμε, η νέα καραμέλα είναι ο «βιώσιμος τουρισμός». Όλοι παραδέχονται ότι χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό, πιο βιώσιμο τουριστικό μοντέλο, αλλά οι απόψεις για το τι ακριβώς είναι αυτό, διαφέρουν.

Πέρα όμως από τα μέτρα που μπορούν και πρέπει να παρθούν σε επίπεδο πολιτείας, τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ως πολίτες για να μη γίνουμε μέρος του προβλήματος, αλλά μέρος της λύσης;

Το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι Έλληνες δεν μπορούν καν να πάνε διακοπές, ιδίως στα νησιά,  ή μειώνουν τις ημέρες διανυκτέρευσης για να περιορίσουν τα κόστη, δεν είναι παρά η άλλη όψη του υπερτουρισμού.

Ο βιώσιμος τουρισμός, για να μη μείνει σχήμα λόγου, απαιτεί κυρίως από όσους ταξιδεύουν να συνειδητοποιούν ότι οι πράξεις και οι συνήθειές τους,  τους έχουν αντίκτυπο – περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό.

Συμβουλές για βιώσιμο τουρισμό

Μέλη της δημοσιογραφικής πρωτοβουλίας «Βιώσιμες Κυκλάδες», η οποία αναδεικνύει τα ζητήματα που αντιμετωπίζει το νησιωτικό σύμπλεγμα του Νοτίου Αιγαίου καθώς βιώνει την πίεση του υπερτουρισμού, έχουν αρθρογραφήσει για το πώς μπορούμε να κάνουμε «ηθικές διακοπές», με μικρές αλλαγές στις συνήθειές μας.

Η Σαντορίνη έχει μόνιμο πληθυσμό 15.000 κατοίκους και πέρυσι το καλοκαίρι φιλοξένησε 1,3 εκατομμύρια τουρίστες, μόνο από την κρουαζιέρα

Οι απλές συμβουλές που δίνουν, περιλαμβάνουν από το ποια μέσα μεταφοράς να προτιμήσομε, μέχρι πώς να μη σπαταλάμε νερό, και πώς να παραγγέλνουμε στα εστιατόρια. Σταχυολογούμε κάποιες από αυτές, μαζί με τις δηλώσεις του  Γιάννη Παλαιολόγου, δημοσιογραφικού εκπροσώπου της πρωτοβουλίας.

Γιατί πρέπει να λέμε «όχι στην κρουαζιέρα»

Οι «Βιώσιμες Κυκλάδες» συστήνουν να προτιμάμε τα πλοία της γραμμής αντί για τα ταχύπλοα, που έχουν υψηλότερες εκπομπές ρύπων από τα συμβατικά.

Όσο για τις κρουαζιέρες, σημειώνουν ότι το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα είναι διπλάσιο των αεροπορικών ταξιδιών. Ένα κρουαζιερόπλοιο με 2.700 τουρίστες, μπορεί να παράγει ως και ένα τόνο σκουπίδια την ημέρα. Ποια είναι η απάντηση;

«Σε ό,τι αφορά την κρουαζιέρα, ειδικά στα νησιά που είναι τρομερά κορεσμένα, όπως η Σαντορίνη, είναι φανερό ότι η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο», μας λέει ο Γιάννης Παλαιολόγος. «Η Σαντορίνη έχει μόνιμο πληθυσμό 15.000 κατοίκους και πέρυσι το καλοκαίρι φιλοξένησε 1,3 εκατομμύρια τουρίστες, μόνο από την κρουαζιέρα. Είναι ένα απίστευτο μέγεθος. Οι τουρίστες της κρουαζιέρας δε συνεισφέρουν ιδιαίτερα στην τοπική οικονομία. Μπορεί απλώς να κατέβουν να πάρουν ένα σουβενίρ και να γυρίσουν στο κρουαζιερόπλοιο. Είναι φανερό ότι χρειάζονται πλέον περιορισμοί. Το παραδέχθηκε και ο πρωθυπουργός σε συνέντευξή του στο Βloomberg. Είπε ότι χρειάζονται μέτρα και θα ξεκινήσουν από τη Σαντορίνη».

Προτάσεις διασποράς

Μια πρόταση που έχει ακουστεί για τον τουρισμό κρουαζιέρας, είναι να διαχυθεί σε άλλα νησιά, με πιο μικρά πλοία. «Ξέρουμε ότι αυτή την εβδομάδα θα φτάσει ένα κρουαζιερόπλοιο στην Αμοργό, στα Κατάπολα. Το θέμα αυτό είναι πηγή τριβών στο νησί. Κάποιοι το προωθούν, άλλοι λένε ότι θα είναι καταστροφή.  Κατά την γνώμη μου η διάχυση του τουρισμού κρουαζιέρας σε άλλα νησιά, δεν είναι λύση. Αν αρχίσουμε να βλέπουμε καταστάσεις όπως αυτές που συμβαίνουν στη Μύκονο και τη Σαντορίνη, και σε άλλα Κυκλαδονήσια, μόνο  θετική εξέλιξη δεν θα είναι», συμπληρώνει ο εκπρόσωπος των «Βιώσιμων Κυκλάδων».

Τι μπορούμε να κάνουμε σε προσωπικό επίπεδο;

«Σε επίπεδο ατομικής συμπεριφοράς, θεωρώ ότι το να επισκεφθείς τη Σαντορίνη ή τη Μύκονο με κρουαζιερόπλοιο στο high season θα είναι μια απαίσια τουριστική εμπειρία. Πέρα από το βαθμό στον οποίο επιβαρύνεις το νησί, δεν μπορώ να φανταστώ ότι ως τουρίστας παίρνεις κάποια ιδιαίτερη ικανοποίηση με το να συνωστίζεσαι, ανάμεσα σε απίστευτα πλήθη, για να κάνεις μια βόλτα με χιλιάδες άλλους, να πάρεις μια φωτογραφία, που παίρνουν και χιλιάδες άλλοι , και να γυρίσεις πίσω. Θα μου πείτε γούστα είναι αυτά.  Αλλά νιώθω ότι αν κάποιος θέλει να δει τη Σαντορίνη και να την απολαύσει, δεν χρειάζεται να έχει μιλιούνια κόσμο πάνω. Ας πάει με το πλοίο της γραμμής, μακριά από το high season», λέει ο Γιάννης  Παλαιολόγος.

Τι να κάνουμε με την έλλειψη νερού

Μία απλή συμβουλή είναι το «ντους των τριών λεπτών». Σε ένα νησί που έχει πρόβλημα νερού – όπως τα περισσότερα φέτος – είναι καλό να είμαστε προσεκτικοί στο πόσο νερό ξοδεύουμε ακόμα και για την προσωπική μας υγιεινή.

Όμως τα πραγματικά προβλήματα ξεκινάνε από αλλού.

«Η κατάσταση με το νερό είναι πολύ δύσκολη φέτος στα περισσότερα νησιά. Ήταν και πέρυσι. Όλα τα στοιχεία που έχουμε δείχνουν ότι οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί πάρα πολύ. Ήμουν πρόσφατα στην Τήνο και ασχολήθηκα με το θέμα του νερού. Η τελευταία βροχή στην Τήνο έπεσε στις 20 Μαρτίου. Το συνολικό ύψος βροχής από τον περσινό Σεπτέμβριο ήταν το χαμηλότερο των τελευταίων ετών με μεγάλη διαφορά», εξηγεί ο δημοσιογράφος

Απαρχαιωμένα δίκτυα ύδρευσης

Ένα άλλο θέμα είναι τα απαρχαιωμένα δίκτυα ύδρευσης, που έχουν πολλές διαρροές και εκεί χάνεται πολύ νερό. Η λύση που επιλέγεται συχνά είναι οι γεωτρήσεις. Σε αυτές όμως η ποιότητα του νερού χαλάει με την πάροδο του χρόνου, καθώς μπαίνει η θάλασσα στον υδροφόρο ορίζοντα.

Η λύση που προκρίνεται η οποία όμως είναι ακριβή λόγω κόστους ενέργειας και με παράπλευρες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, είναι η λύση των αφαλατώσεων. «Φέτος αρκετά νησιά χρειάστηκε να μισθώσουν μονάδες αφαλάτωσης, για να έχουν επάρκεια νερού, για λίγους μήνες. Αυτό έχει γίνει και στην Τήνο και στη Νάξο, είναι όμως προσωρινή λύση. Θα μπορούσαν να γίνουν μεγάλες αφαλατώσεις, για μια πιο μόνιμη λύση, αλλά αυτό θέτει άλλα ζητήματα, όπως το κόστος», λέει ο εκπρόσωπος των «Βιώσιμων Κυκλάδων».

Πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε το μοντέλο τουρισμού της χώρας λίγο αλλιώς. Γιατί η χήνα θα σταματήσει να κάνει τα χρυσά αυγά

Ο ίδιος εξηγεί, ότι πλέον υπάρχουν καταλύματα και στις Κυκλάδες που είναι οικολογικά εστιασμένα και παίρνουν μέτρα ώστε η κατανάλωση νερού από τον επισκέπτη να είναι μικρότερη. «Από εκεί και πέρα υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει ο καθένας. Από το πόση ώρα κάνει ντους, μέχρι το να κλείνει το νερό όταν ξυρίζεται και να το ξανανοίγει μετά, αντί να το αφήνει να τρέχει».

Όμως το πιο σημαντικό αφορά την οικιακή χρήση του νερού: «Αυτό που είναι πολύ σημαντικό στα νησιά, αν έχεις ένα εξοχικό σπίτι, αφενός είναι πολύ καλύτερα να μη βάλεις πισίνα. Ακόμα και αν έχεις την οικονομική δυνατότητα. Αφετέρου, αν έχει κήπο, να φροντίσεις να βάλεις αυτοφυή φυτά, ή φυτά που χρειάζονται πολύ λίγο νερό. Προφανώς να μη βάλεις γκαζόν ή φυτά που θέλουν πολύ νερό. Οι κήποι ευθύνονται για την υπερκατανάλωση νερού περισσότερο και από τις πισίνες».

Πώς βάζουμε μέτρο στο Airbnb;

Πολλά νησιά υποφέρουν από υπερβολική δόμηση και λόγω του Αirbnb. Επιπλέον τα Airbnb ενοχοποιούνται για την κατακόρυφη αύξηση των ενοικίων. Πολλοί δημόσιοι λειτουργοί που υπηρετούν στα νησιά, δάσκαλοι, γιατροί, ή ακόμα και φοιτητές που σπουδάζουν σε τουριστικές περιοχές πλέον δεν μπορούν να βρουν σπίτι που να το αντέχει η τσέπη τους.

Εμείς πώς μπορούμε να δράσουμε; «Τα Airbnb κάποιοι θεωρούν ότι είναι η πηγή του προβλήματος. Η ραγδαία επέκτασή τους συμβάλλει και στην άναρχη μορφή δόμησης στα νησιά. Γενικά η εκτός σχεδίου δόμηση είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα.

Είναι πολύ δύσκολο να μεταφέρεις νερό και ρεύμα σε αυτά τα σημεία, αν όμως δεν το κάνεις μετά θα πρέπει να βρεις άλλες λύσεις, που δεν είναι οι ιδανικές. Δεν μπορώ να πω αν είναι η καρδιά του προβλήματος το Αirbnb για την υπερβολική δόμηση στα νησιά, αλλά είναι μέρος του προβλήματος», απαντάει ο εκπρόσωπος της δημοσιογραφικής πρωτοβουλίας.

Η χήνα θα πάψει να κάνει χρυσά αυγά

«Το «μέτρο» στα Airbnb δεν μπορεί να το βάλει ο πολίτης, αλλά μόνο η πολιτεία. Η πολιτεία έχει πάρει κάποια μέτρα, ανεπαρκή κατά τη γνώμη μου. Κυρίως για να διαχωρίσει τους επαγγελματίες, ουσιαστικά τις επιχειρήσεις, από τους απλούς ιδιώτες που νοικιάζουν ένα διαμέρισμα για να βγάλουν ένα έξτρα εισόδημα. Όμως πρέπει να παρθούν πολλά περισσότερα μέτρα για να εξορθολογιστεί η χρήση του Αirbnb», λέει ο δημοσιογράφος των Βιώσιμων Κυκλάδων.

«Είδαμε στη Βαρκελώνη ότι με ορίζοντα το 2028 θα καταργηθούν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις. Είναι μια πολιτική βούληση, η οποία στη χώρα μας προς το παρόν δεν έχει φανεί.

«Η χώρα μας πέρασε τη ζοφερή περίοδο της οικονομικής κρίσης, που ο κόσμος έχασε πολλά κεκτημένα και εισοδήματα. Ήταν λογικό για μια περίοδο αρχική μετά από αυτό, όλη η προτεραιότητα να ήταν πώς θα ανακτήσουμε το εισόδημα. Το Airbnb ήταν ένα μέσο με το οποίο πολύς κόσμος μπορούσε να έχει ένα έξτρα εισόδημα.

Νομίζω όμως ότι έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, και το φετινό καλοκαίρι είναι ορόσημο γι’αυτό, που έχει ωριμάσει το εξής ερώτημα: Τι μοντέλο ανάπτυξης είναι αυτό; Πόσο βιώσιμο είναι, ακόμα και από οικονομική άποψη – ας αφήσουμε στην άκρη την περιβαλλοντική και την κοινωνική. Και μήπως πρέπει να αρχίσουμε να το βλέπουμε λίγο αλλιώς, γιατί η χήνα θα σταματήσει να κάνει χρυσά αυγά», καταλήγει.