Ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ- Γιατί αυξάνεται συνεχώς η τιμή του χρυσού;- Η ελληνική οικονομία

Ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ

Εκτός από τους δασμούς του Μεξικού, του Καναδά και της Κίνας, ο Trump ανακοίνωσε ότι θα επιβληθούν σύντομα δασμοί στην ΕΕ – ύψους περί το 10% σε όλους τους κλάδους. Αν και φαινόταν δε πιο συγκαταβατικός για τη Μ. Βρετανία, με δεδομένη τη στροφή του πρωθυπουργού της προς την ΕΕ τον τελευταίο καιρό, ίσως αλλάξει στάση – υπενθυμίζοντας την εχθρότητα του Musk απέναντι στον Starmer.

Φυσικά, όλοι αυτοί οι δασμοί θα προστεθούν στις αυστηρές οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία από το 2022 – ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία. Όταν υπάρξουν αντίποινα δε στους αρχικούς δασμούς, είναι σαφές πως θα ξεσπάσει ένας παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος πλήρους κλίμακας.

Ο Καναδάς τώρα και το Μεξικό, αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% του συνόλου των αγαθών που εισάγονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες – ενώ ο Καναδάς και το Μεξικό μαζί με την Κίνα, είναι οι τρεις μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ (γράφημα). Προφανώς, ο Καναδάς και το Μεξικό είναι οι πλησιέστεροι γείτονές τους – με μεγάλα σύνορα με τις ΗΠΑ.

Περαιτέρω, η έκταση του καναδικού και του μεξικανικού εμπορίου με τις ΗΠΑ είναι δύσκολο να υποεκτιμηθεί. Είκοσι τρεις από τις πενήντα αμερικανικές Πολιτείες, κατατάσσουν τον Καναδά ως τον νούμερο ένα εμπορικό εταίρο τους, σε όρους εισαγωγών – ενώ δέκα από τις πενήντα Πολιτείες κατατάσσουν το Μεξικό ως τον νούμερο ένα εμπορικό εταίρο τους.

Ο Trump ανέφερε τώρα τρεις λόγους για την επιβολή δασμών στο Μεξικό και τον Καναδά: παράνομη μετανάστευση, φαιντανύλη και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Τα ζητήματα της παράνομης μετανάστευσης και της φαιντανύλης συνδέονται στενά – επειδή και τα δύο αφορούν την ασφάλεια των συνόρων. Η ανάπτυξη 10.000 στρατιωτών από το Μεξικό και τον Καναδά στα σύνορά τους με τις ΗΠΑ, την οποία εκβίασε ο Trump μέσω των δασμών, συνέβαλλε σημαντικά στην αντιμετώπιση των ανησυχιών του – ενώ αυτός είναι ο λόγος που ανέβαλε την επιβολή δασμών για ένα μήνα.

Ένα μεγαλύτερο ζήτημα που κρύβεται πίσω από τις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Μεξικού, είναι ο βαθμός στον οποίο οι κινεζικές εταιρείες έχουν εξαγοράσει μεξικανικές εταιρείες – ή κατασκεύασαν τα δικά τους εργοστάσια στο Μεξικό, για να αποφύγουν τους δασμούς που επιβλήθηκαν ή/και θα επιβληθούν στην Κίνα.

Ειδικότερα, οι Κινέζοι εγκαθιστούν εργοστάσια συναρμολόγησης αυτοκινήτων στο Μεξικό και εξάγουν τα αυτοκίνητα στις ΗΠΑ χωρίς δασμούς – στο πλαίσιο της Εμπορικής Συμφωνίας ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά, της USMCA, η οποία είναι η διάδοχη συνθήκη της NAFTA.Ενδεχομένως πάντως οι αυτοκινητοβιομηχανίες των ΗΠΑ (Ford, GM) που έχουν εργοστάσια στο Μεξικό, να μπορέσουν να συνεχίσουν να εξάγουν αυτοκίνητα στις ΗΠΑ χωρίς δασμούς – ενώ οι εταιρείες κινεζικής ιδιοκτησίας στο Μεξικό μάλλον όχι.

Μένει βέβαια ανοιχτό το ζήτημα των ευρωπαίων κατασκευαστών αυτοκινήτων με εργοστάσια στο Μεξικό – όπως της Audi που μόλις κατασκεύασε ένα εργοστάσιο εκεί, αξίας πολλών δις $, για την τελική συναρμολόγηση του δημοφιλέστερου μοντέλου της Q5 SUV. Εν προκειμένω οι νέοι δασμοί θα το καθιστούσαν ασύμφορο – σε σύγκριση με τα Toyota και Nissan που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ.

Τέλος, με την επιφύλαξη εξομάλυνσης των εξαιρέσεων ή ειδικής μεταχείρισης για τα κινεζικά και τα εργοστάσια της ΕΕ στο Μεξικό, οι εμπορικές διαφωνίες μεταξύ του Μεξικού και των ΗΠΑ φαίνεται να βρίσκονται στο δρόμο προς την επίλυση – ενώ εάν προκύψουν προβλήματα σχετικά με τις επιθέσεις μεξικανικών καρτέλ στο προσωπικό της Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Τελωνείων των ΗΠΑ (ICE), θα εμπίπτει περισσότερο στην κατηγορία της εθνικής ασφάλειας και των στρατιωτικών υποθέσεων, παρά στην εμπορική πολιτική.

Γιατί αυξάνεται συνεχώς η τιμή του χρυσού;

Κατ’ αρχήν, το πραγματικό πρόβλημα είναι το αμερικανικό έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών – μέσω του οποίου οι ΗΠΑ πλημμυρίζουν τον πλανήτη με δολάρια. Ειδικότερα, όταν οι ΗΠΑ πληρώνουν με δολάρια έναν εξαγωγέα στην Κίνα (ή αλλού), τα χρήματα πηγαίνουν στην κινεζική κεντρική τράπεζα – η οποία σκέφτεται ως εξής:

«Εάν δεν στείλω αυτά τα δολάρια πίσω στις ΗΠΑ, τα οποία μου περισσεύουν αφού εξάγω στη χώρα περισσότερα από όσα εισάγω, το νόμισμα της Κίνας θα ανατιμηθεί έναντι του δολαρίου – κάτι που θα καταστήσει τις κινεζικές εξαγωγές λιγότερο ανταγωνιστικές. Για να διατηρήσω λοιπόν την ισοτιμία του νομίσματος μου, αγοράζω ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου».

Δηλαδή, η κινεζική κεντρική τράπεζα αγοράζει ομόλογα και άρα αμερικανικό χρέος – οπότε επιτρέπει στις ΗΠΑ να χρηματοδοτούν τα ελλείμματα του ισοζυγίου τους από την Κίνα και φυσικά από όλες εκείνες τις χώρες που έχουν εμπορικό έλλειμμα στις μεταξύ τους συναλλαγές. Παρεμπιπτόντως εδώ, ο χρυσός είναι το μοναδικό «νόμισμα» που δεν έχει χρέος – ενώ η τιμή του, όταν δεν χειραγωγείται και σταθεροποιείται, αναδεικνύει τον πραγματικό πληθωρισμό.

Παρά το ότι τώρα η ζήτηση του χρυσού έχει ξεπεράσει από χρόνια την προσφορά, οπότε θα έπρεπε να είχε αυξηθεί προ πολλού η τιμή του, παρέμενε σχετικά στάσιμη έως πρόσφατα. Πώς; Μέσω των αγορών παραγώγων, με τις οποίες χειραγωγούταν – κάτι που φαίνεται ότι δεν είναι πια εφικτό (ανάλυση μας εδώ)

Η αιτία είναι κυρίως οι προσπάθειες αποδολαριοποίησης από τα κράτη των BRICS – τα οποία έχουν αυξήσει σημαντικά τις αγορές χρυσού από τις κεντρικές τους τράπεζες, με στόχο την αντικατάσταση του δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθεματικά τους από το χρυσό (τα κινεζικά αποθεματικά σε δολάριο, σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου δηλαδή, έχουν μειωθεί κάτω από 770 δις $, έναντι 1,4 τρις $ του παρελθόντος),

Ο λόγος είναι η απειλή κυρώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ – όπου σήμερα το ένα τρίτο όλων των χωρών του πλανήτη υπόκειται σε αμερικανικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένου του 60% των χωρών χαμηλού εισοδήματος. Ο πόλεμος στην Ουκρανία βέβαια επιτάχυνε αυτές τις εξελίξεις – αφού οι ΗΠΑ κατάσχεσαν περιουσιακά στοιχεία αξίας 300 δις σε δολάρια και ευρώ που κατείχε η ρωσική κεντρική τράπεζα.

Το γεγονός αυτό τρόμαξε τις κεντρικές τράπεζες πολλών άλλων χωρών – οι οποίες φοβήθηκαν πως θα μπορούσαν να είναι οι επόμενες που θα κατάσχονταν τα περιουσιακά τους στοιχεία από τη Δύση, οπότε άλλαξαν πολιτική. Με απλά λόγια, οι ΗΠΑ έθεσαν σε κίνδυνο το δολάριο, ως το σημαντικότερο παγκόσμιο αποθεματικό και συναλλακτικό νόμισμα – οπότε «έβγαλαν με τα χέρια τους τα μάτια τους», κατά την καθομιλουμένη.

Δεν είναι όμως μόνο οι κεντρικές τράπεζες – αφού υπάρχει επίσης μεγάλη ιδιωτική ζήτηση, λόγω του πληθωρισμού που προκλήθηκε από τον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας, καθώς επίσης από την ενεργειακή κρίση.

Αφενός μεν λοιπόν η χρησιμοποίηση του χρυσού ως αντιστάθμισμα του πληθωρισμού, ο οποίος αναμένεται να αυξηθεί στις ΗΠΑ από τους δασμούς του Trump, αφετέρου η πολιτική των κυρώσεων των ΗΠΑ και ο ρόλος του χρυσού ως «ασφαλές λιμάνι», όπως θεωρούταν το δολάριο στο παρελθόν, εκτόξευσαν την τιμή του στα ύψη (στα 2.936,31 $ τώρα) – κάτι που δεν φαίνεται να είναι παροδικό και σε καμία περίπτωση ανώδυνο για τις ΗΠΑ.

Η ελληνική οικονομία

Είναι ξεκάθαρο πως η ελληνική οικονομία βαδίζει από το κακό στο χειρότερο – αρκεί να δει κανείς το δημόσιο χρέος σε απόλυτο μέγεθος (περί τα 118 δις € υψηλότερο από τη χρεοκοπία του 2010, παρά το PSI και το ξεπούλημα), επίσης ως προς το ΑΕΠ (ιδίως ως προς το αποπληθωρισμένο που είναι χαμηλότερο κατά 40 δις € σε σχέση με το 2009) και το κόκκινο ιδιωτικό (πάνω από 230 δις €).

Επί πλέον το εμπορικό έλλειμμα του 2024 (-34,6 δις), το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (-15,1 δις), τους μέσους μισθούς και τις μέσες συντάξεις σε αγοραστική αξία που καταντήσαμε τελευταίοι στην ΕΕ και το κατά κεφαλήν εισόδημα που ευρισκόμαστε πια στην προτελευταία θέση – καθώς επίσης το αποτυχημένο οικονομικό, φορολογικό και τουριστικό μοντέλο, την εξαθλίωση των Πολιτών, την ακρίβεια, την απαράδεκτη ενεργειακή πολιτική, τους μαζικούς πλειστηριασμούς κοκ.

Για να καταλάβει τώρα κανείς τι χρειάζεται η ελληνική οικονομία, θα πρέπει προηγουμένως να αναζητήσει τι της λείπει. Ειδικότερα, όπως ο κάθε καλός γιατρός, έτσι και το κάθε σοβαρό κόμμα θα πρέπει να προσπαθήσει να κάνει μία διάγνωση – δηλαδή, να ανακαλύψει τα αίτια της δυστυχίας, καθώς επίσης να αποκλείσει παράγοντες που δεν είναι τα αίτια, αλλά το αποτέλεσμα της δυστυχίας.

Δυστυχώς δεν το κάνει η κυβέρνηση, η οποία έχει καταντήσει την Ελλάδα στην τελευταία θέση της ΕΕ όσον αφορά όλους τους δείκτες που αφορούν τους Πολίτες – όπως και το ποσοστό του εισοδήματος που καταναλώνεται για την πληρωμή ενοικίου (γράφημα)

Η ίδια δε έχει καταντήσει να σέρνεται πίσω από τις εξελίξεις, αναζητώντας τη βέλτιστη επικοινωνιακή διαχείριση των αποτυχιών της (lockdowns, σπατάλη 50 δις € με δανεικά, καταστροφική ενεργειακή πολιτική, αδυναμία ελέγχου των καρτέλ, αφορολόγητη αισχροκέρδεια του αφελληνισμένου τραπεζικού συστήματος, εθνικοί συμβιβασμοί, γεωπολιτική απομόνωση κοκ.).

Τουρισμός

Αδιανόητο να θριαμβολογεί η κυβέρνηση για τη μονοκαλλιέργεια του τουρισμού, όταν μειώνεται συνεχώς η κατά κεφαλήν δαπάνη ανά τουρίστα – από 620 € το 2022 στα μόλις 572,7 € το 2024, παρά τον πληθωρισμό (γράφημα).

Το τι σημαίνει αυτό για τη βιωσιμότητα των ξενοδοχείων μας και την εστίαση είναι αυτονόητο – οπότε λογικά προβλέπεται άνοδος των κόκκινων δανείων τους που θα επηρεάσει τις τράπεζες. Με ονομαστικές εισπράξεις τώρα 21,7 δις €, έναντι 18,2 δις το 2019, σημαίνει επίσης πως με 20% περίπου πληθωρισμό έκτοτε, τα πραγματικά έσοδα ήταν περί τα 17,4 δις € – άρα χαμηλότερα από το 2019.

Οι περισσότερες αφίξεις χωρίς ανάλογη αύξηση των εσόδων, σημαίνουν επί πλέον επιβάρυνση των υποδομών της χώρας μας, χωρίς δυνατότητες συντήρησης και βελτίωσης τους – κάτι που κάποια στιγμή θα αποβεί μοιραίο. Παράδειγμα η Σαντορίνη που δεν διαθέτει ασφαλές λιμάνι – ενώ δεν έχει κατασκευασθεί ακόμη το δεύτερο.

Ακόμη χειρότερα, ο τουρισμός είναι επικεντρωμένος σε λίγα νησιά που επιβαρύνονται δυσανάλογα, ενώ εισάγει το 75% περίπου των αναγκών του – αυξάνοντας το εμπορικό μας έλλειμμα και λειτουργώντας αρνητικά στο ΑΕΠ.

Η οικονομία της αγοράς

Σχετικά με το θέμα της «οικονομίας της αγοράς», ελάχιστοι γνωρίζουν πως πρόκειται για μία σχετικά νέα μορφή οργάνωσης – αφού οι 999 στις 1.000 γενιές ανθρώπων, έχουν επιβιώσει χωρίς μία τέτοια αγορά.

Σε κάθε περίπτωση, πριν τον 19ο αιώνα, η οικονομία ήταν πάντοτε «ενσωματωμένη» στην κοινωνία – ήταν υποταγμένη στην τοπική πολιτική, στα έθιμα, στη θρησκεία και στις κοινωνικές σχέσεις. Η γη και η εργασία ειδικότερα, δεν αντιμετωπίζονταν ως εμπορεύματα, αλλά ως μέρη ενός συνόλου – της ίδιας της ζωής.

Περαιτέρω, ακόμη και στις σύγχρονες κοινωνίες, μόνο μία μειοψηφία των αναγκών τους καλύπτεται μέσω της οικονομίας της αγοράς – με την έννοια πως οι περισσότερες παραγωγικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα σε ιεραρχίες, σε οικογένειες, σε φυλές, σε γειτονιές και σε λαούς, ενώ οι επιχειρήσεις είναι επίσης δομημένες ιεραρχικά.

Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που η «οικονομία της αγοράς» δεν διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις πρώτες ημέρες της οικονομικής σκέψης – σημειώνοντας πως η λέξη «οικονομία» προέρχεται από την ελληνική λέξη «Οίκος» και σημαίνει νοικοκυριό. Προπάτορας της οικονομίας δε, θεωρείται ως συνήθως για όλα ένας Έλληνας, ο Αριστοτέλης – αν και για αυτόν ήταν απλά μία υποδιαίρεση της πολιτικής φιλοσοφίας και της πολιτικής επιστήμης.

Στόχος της οικονομίας ήταν το «ευ ζην» – η καλή ζωή, η ευημερία. Αυτό με τη σειρά του κατανοήθηκε πρωτίστως ως ζήτημα καλής οργάνωσης της οικογενειακής μονάδας, του οίκου, του χωριού και του κράτους. Η έννοια τώρα του καταμερισμού της εργασίας εμφανίζεται μεν στον Αριστοτέλη, αλλά δεν οργανώνεται από την αγορά –οργανώνεται από την κοινότητα του χωριού.

Εν προκειμένω, πολλά νοικοκυριά δημιουργούν ένα χωριό, στο οποίο ο καταμερισμός της εργασίας επιτρέπει την καλύτερη «φροντίδα» του με τα προς το ζην – όπου ο καταμερισμός της εργασίας είναι ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων σε τομείς, τύπους απασχόλησης και ρόλους ευθύνης, καθώς επίσης η εξειδίκευση των εργατών στους ρόλους αυτούς.

Δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, περίπου στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, καθιερώθηκε μία νέα έννοια της οικονομίας – από τον Adam Smith που, με το διάσημο εργοστάσιο βελονιών του, επεξεργάσθηκε τα πλεονεκτήματα ενός καταμερισμού της εργασίας, με τη μεσολάβηση της αγοράς και της χρηματοπιστωτικής/νομισματικής οικονομίας. Επρόκειτο τότε για κάτι ακραίο – ενώ με τον David Ricardo, τοποθετήθηκαν στο επίκεντρο της οικονομικής σκέψης ο διασυνοριακός καταμερισμός της εργασίας και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Εκείνη την εποχή είχαν τόσο γοητευθεί όλοι από αυτήν την ιδέα, ώστε τα οικονομικά περιορίζονταν όλο και περισσότερο στη λειτουργία της αγοράς – λέγοντας πως πρόκειται για την επιτομή της ρύθμισης της προσφοράς και της ζήτησης. Θεώρησαν λοιπόν ότι, η αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς, ήταν ο κύριος στόχος της οικονομίας – ενώ η ευημερία επιτυγχανόταν με τη βέλτιστη προσφορά αγορασθέντων αγαθών και υπηρεσιών.

Εδώ δεν γνωρίζουμε εάν θα ικανοποιούσε τον Adam Smith αυτή η εξέλιξη, αφού ήταν επίσης ηθικός φιλόσοφος – ενώ πολύ αργότερα, στις δεκαετίες του 1940 και 1950, ο Abraham Maslow προσπάθησε να επαναφέρει την οικονομική σκέψη σε μία ευρύτερη βάση. Καθιέρωσε λοιπόν την εξής ιεραρχία αναγκών: φυσιολογικές, ασφάλεια, κοινωνικές και ατομικές ανάγκες, αυτοπραγμάτωση.

Εν τούτοις, η προσπάθεια του να ποσοτικοποιήσει τη σχετική αξία αυτών των αναγκών και να τις χρησιμοποιήσει για να συντάξει ένα είδος εγχειριδίου, με οδηγίες για την ευημερία, απέτυχε παταγωδώς – αν και θα μπορούσαμε να μάθουμε κάτι από τον Maslow. Δηλαδή, το ότι αυτό που έχει σημασία είναι οι ανθρώπινες ανάγκες – όχι μόνο η χρηματοοικονομική ζήτηση και προσφορά.

Άμεσες ξένες επενδύσεις

Η ΤτΕ αναφέρει άνοδο των άμεσων ξένων επενδύσεων στα 5,98 δις € – χωρίς όμως να λέει πως έγιναν κυρίως στους δύο τελευταίους μήνες του 2024 (έως και τον Οκτώβριο ήταν μειωμένες κατά -18%), ενώ οφείλονται κυριολεκτικά στο ξεπούλημα της χώρας, στις ΑΠΕ και στα ακίνητα (γράφημα).

Για παράδειγμα, μόνο η εξαγορά από τη Nasdar του 70% της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή στα τέλη του έτους, ήταν περί τα 2,2 δις € – ενώ προηγήθηκαν του Grand Hyatt από την Blackstone, η πώληση τω εκπαιδευτηρίων Δούκα, οι συμμετοχές ξένων στις EpsilonNet και Entersoft, οι συνεχιζόμενοι πλειστηριασμοί από τα κοράκια, με αγοραστές από το εξωτερικό κοκ.Το θέμα είναι ότι διενεργούνται ελάχιστες επενδύσεις σε νέα εγχειρήματα και στην παραγωγή – με αποτέλεσμα την κατάρρευση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας.

Επίσης τι θα συμβεί όταν θα έχουμε ξεπουλήσει τα πάντα, με το δημόσιο χρέος μας να συνεχίζει να αυξάνεται – έχοντας υπερβεί τα 400 δις €, όταν χρεοκοπήσαμε με 299 δις €, χωρίς ουσιαστικά κόκκινο ιδιωτικό χρέος τότε και με όλα μας τα περιουσιακά στοιχεία απούλητα.

Πηγή: The Analyst