Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών αποδέχθηκε ως δώρο ένα πολυτελές αεροσκάφος αξίας $400.000.000, από τον εμίρη του Κατάρ! Και σχεδόν κανείς δεν αντέδρασε. Δεν το αγόρασε. Δεν το μίσθωσε. Του το χάρισαν. Κι εκείνος το πήρε, λέγοντας πως “θα ήταν χαζός να μην το δεχθεί”, με ένα ατάραχο χαμόγελο και την υπόσχεση πως θα το επιστρέψει κάποτε… στο ίδρυμά του.
Η σκηνή δεν αφορά έναν δικτατορίσκο κάποιας μπανανίας. Αφορά στον εκλεγμένο επικεφαλής της υπερδύναμης που μέχρι χθες επικαλούνταν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως προϋπόθεση διεθνούς συνεργασίας. Σήμερα, απλώς ζητά μια υπογραφή, κάτω από μια σύμβαση με πολλά μηδενικά. Και αν υπάρχει κάτι που αξίζει να σημειωθεί περισσότερο από την παραβίαση των γραπτών και άγραφων θεσμικών κανόνων, είναι η παγερή αδιαφορία σχεδόν των πάντων, απέναντι σ’ αυτό το ξεγύμνωμα κυνισμού και τον διασυρμό αξιών.
Το συγκεκριμένο Boeing 747-8 με τις σουίτες, τα σαλόνια και τα εννέα μπάνια, δεν προσφέρθηκε ως κρατικό μέσο, ούτε παραδόθηκε στο Πεντάγωνο. Προορίστηκε για προσωπική χρήση του Τραμπ ως προσωρινό Air Force One, με τον ίδιο να δηλώνει πως “στο μέλλον θα αξιοποιηθεί από το προεδρικό ίδρυμα”. Ακολούθησε συμφωνία 96 δισεκατομμυρίων για αγορά 210 αεροσκαφών από τη Boeing και υποσχέσεις για στρατιωτικές επενδύσεις άνω των 38 δισ. δολαρίων.
Όλα αυτά σε πακέτο! Δώρο! Με φιόγκο! Η εξωτερική πολιτική πλέον γράφεται με φορτωτικά τιμολόγια. Είχε προηγηθεί σαν… προκαταβολή η συνάντηση με τον πρώην τζιχαντιστή, πρώην τρομοκράτη και (ακόμη) επικηρυγμένο, προσωρινό πρόεδρο της Συρίας, Άχμεντ αλ Σάραα!
Οι θεσμικές αντιδράσεις; Γραφειοκρατική χλιαρότητα. Ορισμένα μέλη του Κογκρέσου δήλωσαν “ανησυχία”, νομικοί υπενθύμισαν το Άρθρο Ι, Τμήμα 9, που απαγορεύει στους ομοσπονδιακούς αξιωματούχους να αποδέχονται δώρα από ξένες κυβερνήσεις χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου. Αλλά τελικά, ούτε το Αμερικανικό Σύνταγμα δεν φωνάζει. Δεν βγαίνει στα κανάλια. Δεν χρηματοδοτεί εκστρατείες. Οπότε μένει στο ράφι, μαζί με τις υπόλοιπες ξεχασμένες αξίες του παλιού κόσμου.
Η ουσία, όμως, είναι πολύ πιο βαθιά. Δεν πρόκειται απλώς για οιωνεί προεδρική δωροληψία, που ξεπερνά κάθε έννοια πολιτικής ηθικής. Πρόκειται για τη θεμελίωση ενός νέου αμερικανικού δόγματος. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική αλλάζει. Δεν μας νοιάζει πώς κυβερνάς. Δεν μας αφορά αν φυλακίζεις αντιφρονούντες, λογοκρίνεις Τύπο ή στήνεις εκλογές. Αν υπογράφεις συμφωνίες και τηρείς τα εμπορικά σου, είσαι “στρατηγικός εταίρος”. Τόσο απλά, τόσο καθαρά.
Το είδαμε με τη Συρία. Η άρση των κυρώσεων και η συνάντηση με τον νέο πρόεδρο έγιναν χωρίς το παραμικρό μεταρρυθμιστικό αντίκρισμα. Τα deal με τους Σαουδάραβες και τους Καταριανούς αρκούσαν. Άντε να χρειάστηκε και η καλή κουβέντα του “καλού ανθρώπου Ερντογάν”! Το είδαμε στην Ουκρανία, όπου ο Τραμπ πιέζει για μια συμφωνία-ειρήνης που στην πράξη αναγνωρίζει ρωσικά τετελεσμένα. Το βλέπουμε καθημερινά στις δηλώσεις για την Κίνα, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο. Όποιος πληρώνει, εξαγνίζεται. Όποιος αγοράζει Boeing, καθαρίζει.
Η νέα πραγματικότητα διαμορφώνει έναν κόσμο όπου τα καθεστώτα νομιμοποιούνται όχι με βάση τις αξίες που υπηρετούν, αλλά το μέγεθος των deals που κλείνουν και την αξία των δώρων που προσφέρουν στον… Μεγάλο! Και οι πολιτικές αποφάσεις δεν απορρέουν από γεωστρατηγικά συμφέροντα με στόχο την διεθνή σταθερότητα, αλλά από το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και την… αγοραστική πίστη. Αυτό το παράδειγμα φυσικά, δεν περιορίζεται στην Ουάσιγκτον. Εξάγεται, ενισχύεται, γενικεύεται. Κάθε επίδοξος αυταρχικός καταλαβαίνει πια πως δεν χρειάζεται να μεταρρυθμίσει τίποτα. Αρκεί να προσφέρει την κατάλληλη τιμή και, αν τα πράματα είναι δύσκολα, να τσοντάρει ένα “καλό” δώρο.
Το αεροπλάνο δεν είναι απλώς μια θεσμική εκτροπή. Είναι μια πράξη γεωπολιτικής δημαγωγίας, με χρυσό περιτύλιγμα. Μια εικονική χειρονομία που αποτυπώνει το τέλος των προσχημάτων. Τώρα, δεν υπάρχει καν ανάγκη να δικαιολογηθείς. Αν το deal είναι αρκετά μεγάλο, δεν χρειάζεται να πείσεις κανέναν για τίποτα.
Το δραματικό όμως δεν είναι αυτή, καθαυτή η συναλλαγή. Είναι η σιωπή. Η σιωπή των θεσμών, των μέσων, των εταίρων, των κοινωνιών. Σιωπή που εκλαμβάνεται ως έγκριση. Κι όταν η σιωπή γίνεται μέρος του δομικού status quo, τότε η παραβίαση παύει να είναι ατύχημα και γίνεται μοντέλο.
Ο πολίτης στην Αμερική, στην Ευρώπη, παντού, παρακολουθεί την εκποίηση των αξιών με την “μουσική υπόκρουση” τον βρυχηθμό του ήχου ενός κινητήρα Rolls Royce και δεν βλέπει κανέναν διατεθειμένο να τραβήξει το φρένο και να σταματήσει τον κατήφορο.
Που πα’ να πει ότι καλά θα κάνουμε όλοι, να συνηθίσουμε στην ιδέα πως η δημοκρατία αποτιμάται στα $400.000.000. Και τα πάντα πλέον, έχουν μια τιμή…
Πέτρος Λάζος, Capital
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
