Το Πεκίνο υπόσχεται αλλαγή, αλλά έρχεται με ανησυχητικό τίμημα (Angela Zhang, Financial Times)
- H συντάκτρια είναι καθηγήτρια δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και συγγραφέας του βιβλίου «High Wire: How China Regulates Big Tech and Governs Its Economy»
Η φιλική σχέση μεταξύ των τοπικών κυβερνήσεων της Κίνας και των ιδιωτικών επιχειρήσεων της περιγραφόταν ως “οικονομία του δημάρχου”: οι αξιωματούχοι αίρουν τα ρυθμιστικά εμπόδια, παρέχουν φθηνή γη, φορολογικές ελαφρύνσεις και ακόμη και επιδοτήσεις, όλα για να προωθήσουν την περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, οι αγωνιζόμενες τοπικές αρχές στοχεύουν όλο και περισσότερο τις ιδιωτικές επιχειρήσεις με ένα ευρύ φάσμα τιμωρητικών νομικών ενεργειών, από πρόστιμα έως ποινικές διώξεις για αδικήματα όπως φοροδιαφυγή, δωροδοκία, απάτη και παραβιάσεις της ασφάλειας των προϊόντων. Η ανάγκη τους να αντλήσουν κεφάλαια σημαίνει ότι η χείρα βοηθείας της τοπικής αυτοδιοίκησης έχει μετατραπεί σε ασφυκτικό κλοιό.
- Το Πεκίνο υπόσχεται αλλαγή από τέτοιες παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο ενός μαζικού πακέτου τόνωσης της οικονομίας για την αναζωογόνηση της υποτονικής οικονομίας, η κυβέρνηση παρουσίασε τον Οκτώβριο ένα σχέδιο νόμου που υποσχέθηκε να βελτιώσει τις συνθήκες για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Υποσχέθηκε ένα πιο φιλικό επενδυτικό περιβάλλον, αυξημένη υποστήριξη για την τεχνολογική καινοτομία και μεγαλύτερη προστασία για τον ιδιωτικό τομέα. Αλλά αυτή η υπόσχεση μπορεί να έχει ένα ανησυχητικό τίμημα. Σε ένα αυταρχικό καθεστώς, τα χέρια που βοηθούν και τα χέρια που αρπάζουν είναι συχνά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
- Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η Κίνα έχει αναπτύξει ένα εξελιγμένο νομικό καθεστώς που διέπει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, παρέχοντας στις τοπικές υπηρεσίες εκτεταμένη εξουσία επιβολής κυρώσεων και ευρεία νομική διακριτική ευχέρεια.
Εν τω μεταξύ, οι επιχειρήσεις, οι οποίες προηγουμένως ενισχύονταν από τις στενές σχέσεις με την τοπική κυβέρνηση, συχνά λειτουργούσαν σε μια νομική γκρίζα ζώνη, παρακάμπτοντας τους κανονισμούς για να αυξήσουν τα κέρδη τους.
- Οι κινεζικές επιχειρήσεις ήταν έτσι ευάλωτες στις κανονιστικές καταστολές, γεγονός που ώθησε ορισμένες να συνάψουν συμφωνίες διαμοιρασμού κερδών με τοπικούς γραφειοκράτες με αντάλλαγμα τη νομική προστασία.
Αυτή η δυναμική – εν μέρει νομικοί ελιγμοί, εν μέρει σιωπηρή δωροδοκία – εδραίωσε ένα σύστημα πελατειακού καπιταλισμού. Αλλά η σαρωτική εκστρατεία της Κίνας κατά της διαφθοράς την τελευταία δεκαετία έχει προκαλέσει ευρεία γραφειοκρατική αδράνεια.
- Οι τοπικοί αξιωματούχοι – κάποτε πρόθυμοι να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη – διστάζουν τώρα να αναλάβουν δράση. Το γεγονός αυτό επιδεινώνεται από την επιθετική εκστρατεία απομόχλευσης που αποσκοπεί στην ανάσχεση της έκρηξης των ακινήτων που τροφοδοτείται από το χρέος. Αυτό είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην ευρύτερη οικονομία.
Οι πτωχεύσεις μεταξύ των κατασκευαστών ακινήτων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Η αγορά ακινήτων, που κάποτε αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά των εσόδων της τοπικής αυτοδιοίκησης, κατέρρευσε, αφήνοντας τις αρχές να προσπαθούν να καλύψουν τα δημοσιονομικά κενά.
- Ως εκ τούτου, βασίζονται σε πρόστιμα από νομικές αγωγές κατά επιχειρήσεων για να αντισταθμίσουν τα χαμένα έσοδα. Αυτό που κάποτε ήταν ένα σύστημα όπου ο νόμος λειτουργούσε ως χείρα βοηθείας για τη στήριξη της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας έχει πλέον μετατραπεί σε εργαλείο οικονομικού εκβιασμού.
Για να αντιστραφεί αυτή η ανησυχητική τάση, το Πεκίνο πρέπει να επικεντρωθεί στην ανακούφιση της οικονομικής δυσπραγίας των τοπικών κυβερνήσεων. Το πρόσφατο πακέτο μέτρων τόνωσης, το οποίο περιλαμβάνει μια ανταλλαγή χρέους με στόχο την απελευθέρωση μετρητών για τις τοπικές κυβερνήσεις, προσφέρει μια αχτίδα ελπίδας.
- Σταθεροποιώντας τα οικονομικά των δήμων, η Κίνα μπορεί να είναι σε θέση να ανακόψει την εφαρμογή του ληστρικού νόμου. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα τόνωσης μπορούν να προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση. Η βαθύτερη πρόκληση παραμένει άλυτη: πώς θα βρεθούν νέες πηγές παραγωγικότητας για τη διατήρηση της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης.
Για να μπορέσει ο ιδιωτικός τομέας της Κίνας να επεκταθεί και πάλι και να προωθήσει την καινοτομία, η χώρα πρέπει να αναζωπυρώσει το επιχειρηματικό «ζωώδες πνεύμα» που τροφοδότησε την άνοδό της. Αλλά για να αναζωπυρώσει αυτού του είδους την πρόοδο, η χώρα μπορεί να μπει στον πειρασμό να ακολουθήσει την παλιά της πορεία της απερίσκεπτης ανάπτυξης που διαπλέκεται με τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις.
- Το δίλημμα φέρνει στο μυαλό ένα κινεζικό γνωμικό: σφίξε τα χαλινάρια και θα υπάρξει θάνατος- χαλάρωσέ τα και θα υπάρξει χάος. Το ερώτημα είναι αν η Κίνα μπορεί να ξεφύγει από αυτόν τον κύκλο, καθώς η χώρα περιηγείται στους διπλούς κινδύνους της οικονομικής στασιμότητας και του χάους της αγοράς.
Τ.Σ