Ο Τζάρετ Άιζακμαν, ο υποψήφιος του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τη θέση του επικεφαλής της NASA, έγραψε ιστορία όταν ηγήθηκε της πρώτης αποστολής στο διάστημα με πλήρωμα αποκλειστικά από πολίτες και ολοκλήρωσε την πρώτη εμπορική διαστημική βόλτα. Τώρα, ο δισεκατομμυριούχος της τεχνολογίας και διευθύνων σύμβουλος της Shift4 Payments είναι έτοιμος να αφήσει το στίγμα του στον τρόπο με τον οποίο η διαστημική υπηρεσία χρηματοδοτεί τις αποστολές της.
Ο Isaacman, του οποίου η υποψηφιότητα θα υποβληθεί στην ολομέλεια της Γερουσίας για έγκριση, έχει εκφράσει την υποστήριξή του στην καταβολή προκαταβολής σε εταιρείες για την κατασκευή πυραύλων ή εξοπλισμού για την αποστολή στο φεγγάρι, στο πλαίσιο των λεγόμενων συμβάσεων σταθερής τιμής.
«Γενικά, είμαι οπαδός των συμβολαίων σταθερής τιμής και της λογοδοσίας για τις προσφορές μας», δήλωσε ο Isaacman κατά την ακρόασή του για την επικύρωση της υποψηφιότητάς του στις 9 Απριλίου.
Τα συμβόλαια αυτά αποτελούν μια απομάκρυνση από τις λεγόμενες συμφωνίες «κόστους συν», που κυριαρχούσαν στο παρελθόν, όπου η NASA συχνά αναλάμβανε το σύνολο του κόστους των έργων, ακόμη και όταν οι εταιρείες δεν τήρησαν τις προθεσμίες και ξεπέρασαν τον αρχικό προϋπολογισμό.
Οι συμβάσεις σταθερής τιμής αποτελούν πλέον περίπου το 35% των συμβάσεων της NASA, από σχεδόν μηδέν πριν από τρεις δεκαετίες, σύμφωνα με την υπηρεσία που μίλησε στο Bloomberg. Είναι ακόμη πιο διαδεδομένες στα προγράμματα που χρησιμοποιεί η NASA για την ανάπτυξη οχημάτων για το σεληνιακό της πρόγραμμα, αποτελώντας περίπου το ήμισυ, σύμφωνα με την NASA. Ο Isaacman έχει επαινέσει δημοσίως τη μέθοδο ως τρόπο για να επιτευχθεί «η καλύτερη υπηρεσία στην χαμηλότερη τιμή».
Το σύστημα σχεδιάστηκε για να μειώσει το κόστος για τη NASA ακόμη και πριν από την τρέχουσα προσπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ να μειώσει τις ομοσπονδιακές δαπάνες. Την Παρασκευή, ο Λευκός Οίκος πρότεινε τη μείωση της χρηματοδότησης της NASA κατά 6 δισεκατομμύρια δολάρια, η οποία θα είναι η μεγαλύτερη ετήσια περικοπή στη NASA στην ιστορία των ΗΠΑ.
Οι συμβάσεις σταθερής τιμής λειτουργούν καλά για τεχνολογίες που έχουν δοκιμαστεί, όπως τα οχήματα που μεταφέρουν ανθρώπους και προμήθειες στο διάστημα. Έχουν επίσης βοηθήσει σημαντικά την SpaceX του Elon Musk, η οποία είναι μακράν η μεγαλύτερη δικαιούχος αυτής της μεθόδου σύναψης συμβάσεων.
Ωστόσο, για τον υπόλοιπο κλάδο, η επιτυχία ήταν περιορισμένη. Είναι πιο δύσκολο να λειτουργήσει για καινοτόμες προσπάθειες χωρίς μια καθιερωμένη εμπορική αγορά που θα επέτρεπε στις εταιρείες να κερδίζουν χρήματα εκτός του κρατικού τομέα. Μεγάλοι αμυντικοί εργολάβοι όπως η Boeing Co. έχουν δυσκολευτεί να επιτύχουν τους στόχους τους, ενώ αρκετές νεοσύστατες εταιρείες αεροδιαστημικής έχουν πτωχεύσει ή έχουν εγκαταλείψει την προσπάθεια να παραδώσουν τα προϊόντα τους πριν εξαντληθούν τα χρήματά τους.
«Το ζήτημα για τις εταιρείες είναι αν μπορούν να παραμείνουν στην αγορά αρκετά καιρό ώστε να αναπτυχθούν», δήλωσε η Lori Garver, αναπληρώτρια διοικήτρια της NASA από το 2009 έως το 2013.
Το αποτέλεσμα είναι μια ακούσια ενοποιημένη βιομηχανία, με τη NASA να εξαρτάται όλο και περισσότερο από μια χούφτα δισεκατομμυριούχους όπως ο Musk και ο Jeff Bezos της Blue Origin, οι οποίοι μπορούν να βάλουν το χέρι στην τσέπη τους ή να αξιοποιήσουν προσβάσιμες επενδύσεις όταν εξαντληθούν τα χρήματα της διαστημικής υπηρεσίας.
Συμβάσεις για τη Σελήνη
Καθώς η NASA ετοιμάζεται να επιστρέψει τους αστροναύτες στη Σελήνη, η υπηρεσία ανέθεσε για πρώτη φορά το 2019 σε τρεις σχετικά άγνωστες νεοσύστατες εταιρείες του διαστημικού τομέα συμβάσεις πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για την προσγείωση ρομποτικών διαστημικών σκαφών στην επιφάνεια της Σελήνης.
Από τις τρεις, μία εταιρεία αποχώρησε από το πρόγραμμα πριν καν φτάσει στην εξέδρα εκτόξευσης. Μία άλλη έφτασε στη Σελήνη χωρίς προβλήματα, αν και το διαστημικό της σκάφος ανατράπηκε κατά την προσγείωση. Μια τρίτη εταιρεία, η Astrobotic Technology Inc., υπέστη μια καταστροφική βλάβη στο ρεζερβουάρ αμέσως μετά την εκτόξευση του πρώτου αμερικανικού σεληνιακού οχήματος προσγείωσης στο διάστημα μετά από περισσότερα από 50 χρόνια.
Η εταιρεία απέδωσε την ευθύνη για την καταστροφή του οχήματος προσγείωσης σε μια ελαττωματική βαλβίδα, αλλά ο διευθύνων σύμβουλος John Thornton δήλωσε ότι τα προβλήματα μπορούν να αποδοθούν, εν μέρει, στον τρόπο με τον οποίο η NASA χρηματοδότησε το έργο εξαρχής. Οι πιέσεις των συμβάσεων σταθερής τιμής «έκαναν τα πράγματα πιο δύσκολα», είπε.
Όταν η Astrobotic κέρδισε το συμβόλαιο ύψους σχεδόν 80 εκατομμυρίων δολαρίων από τη NASA το 2019 για την αποστολή ενός σκάφους προσγείωσης στη Σελήνη, αυτό ήταν ένα σημαντικό όφελος για την επιχείρηση της νεοσύστατης εταιρείας με έδρα το Πίτσμπουργκ. Ωστόσο, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αρκετό για να καλύψει το σύνολο της αποστολής και η εταιρεία αναγκάστηκε να αναζητήσει αλλού χρηματοδότηση για την ακόμη μη δοκιμασμένη τεχνολογία.
«Αν έχεις μόνο τόσα χρήματα και αντιμετωπίζεις ένα τεχνικό πρόβλημα, τι κάνεις; Πρέπει να βρεις μια επιλογή που μπορείς να αντέξεις οικονομικά», είπε ο Thornton σε μια συνέντευξη. Είναι μια «χύτρα ταχύτητας».
Η NASA δεν απάντησε άμεσα σε αίτημα για σχόλιο σχετικά με τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι ανάδοχοι, αλλά ένας εκπρόσωπος της υπηρεσίας σημείωσε ότι οι συμβάσεις με σταθερή τιμή ενέχουν κίνδυνο.
Η Intuitive Machines, της οποίας τα σκάφη προσγείωσης στη Σελήνη έχουν ανατραπεί δύο φορές, δήλωσε ότι το μοντέλο σταθερής τιμής σημαίνει ότι οι εταιρείες — και όχι η NASA — είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη νέας τεχνολογίας.
Η NASA θα έπρεπε να είχε μια ρήτρα που να λέει «Θα επενδύσουμε σε έρευνα και ανάπτυξη για να βοηθήσουμε τις αποστολές να γίνουν πιο ικανές», δήλωσε ο Steve Altemus, διευθύνων σύμβουλος της Intuitive Machines. «Αλλά έβαλαν όλο το βάρος σε εμάς, και αυτό έθεσε οικονομική πίεση στις [εταιρείες] και είδαμε κάποιες χρεοκοπίες».
Τον Μάρτιο, η Firefly Aerospace — η οποία έλαβε 101,5 εκατομμύρια δολάρια από τη NASA για την πρώτη της αποστολή στη Σελήνη — προσγειώθηκε με επιτυχία στην επιφάνεια της Σελήνης όρθια και άθικτη. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η νεοσύστατη εταιρεία με έδρα το Τέξας παραμένει η εξαίρεση.
Έτοιμο προϊόν
Κατά τη διάρκεια του διαστημικού αγώνα της σοβιετικής εποχής, η χρηματοδότηση της NASA ξεπέρασε το 4% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Το κόστος δικαιολογούνταν, εν μέρει, επειδή το Κογκρέσο ήθελε η διαστημική υπηρεσία να εφεύρει νέες τεχνολογίες για να φτάσει στη Σελήνη. Το να νικήσουν τους Σοβιετικούς στη σεληνιακή επιφάνεια θεωρούνταν θέμα εθνικής ασφάλειας.
«Απλά δεν ξέραμε ακριβώς πώς θα λειτουργούσαν αυτά τα πράγματα», δήλωσε ο Alex MacDonald, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της NASA. «Ως αποτέλεσμα, πολλά πράγματα κόστισαν περισσότερο από ό,τι θα περίμενε κανείς».
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο προϋπολογισμός της υπηρεσίας είχε συρρικνωθεί σε περίπου το 1% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.
Η NASA άρχισε να πειραματίζεται με συμβάσεις σταθερής τιμής όταν ζήτησε από εταιρείες να υποβάλουν προσφορές για σύμβαση αποστολής φορτίου στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό — με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που οι καταναλωτές στέλνουν δέματα μέσω της Fedex. Η NASA δεν ήθελε να δημιουργήσει μια υπηρεσία από το μηδέν και να διαχειριστεί τα έξοδα λειτουργίας της, οπότε ενημέρωσε τις εταιρείες ότι θα κατέβαλε ένα κατ’ αποκοπή ποσό με την προϋπόθεση ότι ο νικητής της δημοπρασίας θα διατηρούσε την πνευματική ιδιοκτησία και θα εξυπηρετούσε άλλους πελάτες εκτός της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας.
Μεταξύ των νικητών του διαγωνισμού ήταν μια τότε σχετικά άγνωστη νεοσύστατη εταιρεία με την ονομασία SpaceX, η οποία κέρδισε ένα αρχικό συμβόλαιο αξίας 278 εκατομμυρίων δολαρίων από τη NASA. Η επίτευξη διαφόρων ορόσημων απελευθέρωσε δόσεις χρημάτων και, τελικά, η SpaceX έγινε η πρώτη εταιρεία που έστειλε ένα εμπορικό διαστημικό σκάφος στον ISS το 2012.
Μέσα από αυτή την προσπάθεια, ο Musk, ο οποίος χρηματοδότησε προσωπικά την SpaceX στα πρώτα της βήματα, απέκτησε επίσης τον πύραυλο Falcon 9. Ο Falcon 9 έκανε την εταιρεία τον πιο παραγωγικό πάροχο εκτοξεύσεων στον κόσμο.
Η SpaceX, η αξία της οποίας ανέρχεται σήμερα σε 350 δισεκατομμύρια δολάρια, έχει επωφεληθεί κατά πολύ από αυτές τις συμβάσεις, λαμβάνοντας περισσότερα από 22,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε μη ταξινομημένες συμβάσεις από τη NASA και το Υπουργείο Άμυνας από το 2003.
Η Διευθύνουσα Σύμβουλος της SpaceX, Gwynne Shotwell, δημόσια κριτικός των παραδοσιακών συμβάσεων με το κράτος, δήλωσε σε συνέδριο πέρυσι: «Δεν έχω κρύψει την περιφρόνησή μου για το σύστημα συμβάσεων με κόστος συν κέρδος. Είναι εντελώς λάθος κίνητρο για τις οργανώσεις να είναι αποτελεσματικές και αποδοτικές».
Μια νέα εποχή
Η Blue Origin, ανταγωνιστής της SpaceX, διαθέτει επίσης τα απαραίτητα οικονομικά μέσα για να ανταγωνιστεί σε αυτές τις συμβάσεις. Το 2023, η Blue Origin κέρδισε σύμβαση ύψους 3,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανάπτυξη ενός δεύτερου σκάφους προσγείωσης στη Σελήνη για το πρόγραμμα Artemis της NASA.
Ο λόγος που αυτό λειτούργησε είναι ότι «η NASA είχε δισεκατομμυριούχους που ήταν πρόθυμοι να πουν «είμαστε μέσα» — πρόθυμοι να ρίξουν χρήματα», δήλωσε ο Mike French, σύμβουλος της Space Policy Group. «Φαινόταν σαν δωρεάν χρήματα — σαν μια εταιρεία όπως η Blue Origin να ήταν μια φιλανθρωπική οργάνωση πρόθυμη να προσφέρει απίστευτες δυνατότητες πριν αποκομίσει έσοδα».
Επιμέλεια – Απόδοση: Τατιανή Σάγιεχ
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
