Οι τρομοκράτες στην Ευρώπη γίνονται όλο και νεότεροι και οι αρχές δυσκολεύονται να τους εντοπίσουν.
Τους τελευταίους μήνες, δεκάδες έφηβοι ηλικίας μόλις 14 ετών έχουν συλληφθεί σε όλη την Ευρώπη με την κατηγορία ότι σχεδίαζαν επιθέσεις εναντίον μουσικών χώρων, εμπορικών κέντρων και χώρων λατρείας.
Μια 14χρονη κοπέλα από το Μαυροβούνιο συνελήφθη στην Αυστρία τον Μάιο του περασμένου έτους για φερόμενη οργάνωση επίθεσης εναντίον «απίστων». Η αστυνομία κατάσχεσε ένα τσεκούρι, ένα μαχαίρι και προπαγανδιστικό υλικό του Ισλαμικού Κράτους από το σπίτι της. Ένας άλλος 14χρονος συνελήφθη τον Φεβρουάριο για φερόμενη οργάνωση επίθεσης σε σιδηροδρομικό σταθμό, σύμφωνα με τις αυστριακές αρχές.
Τρεις συναυλίες της Taylor Swift στη Βιέννη ακυρώθηκαν πέρυσι μετά τη σύλληψη τριών υπόπτων ηλικίας 17 έως 19 ετών για συνωμοσία σε αυτό που η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών χαρακτήρισε «καλά οργανωμένο» σχέδιο που θα μπορούσε να έχει σκοτώσει εκατοντάδες ανθρώπους.
Οι νέοι προσελκύονται όλο και περισσότερο από διαδικτυακές κοινότητες που διαδίδουν εξτρεμιστικές απόψεις, θεωρίες συνωμοσίας και βία. Ενώ οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν από καιρό το πρόβλημα των σχολικών δολοφόνων, η αυξανόμενη απειλή για την Ευρώπη προέρχεται κυρίως από ισλαμιστές.
Πίσω από την κρίση του εξτρεμισμού των εφήβων κρύβεται ένας συνδυασμός παραγόντων: η άνευ προηγουμένου εξάπλωση της εξτρεμιστικής προπαγάνδας, η οποία επιταχύνθηκε εν μέρει από την τεχνητή νοημοσύνη, η ισχυρή επιρροή των κοινωνικών μέσων, όπως το TikTok, στους νέους, με όλο και πιο εξελιγμένα μέσα για να διατηρούν την προσοχή των χρηστών, και γεγονότα όπως ο πόλεμος στη Γάζα, ο οποίος έχει καταστεί καθοριστικό και οδυνηρό πολιτικό γεγονός για μια γενιά που αποκτά πολιτική συνεί
Οι έφηβοι αποτελούσαν τα δύο τρίτα των 60 ισλαμιστών εξτρεμιστών που συνελήφθησαν με την κατηγορία της τρομοκρατίας σε όλη την Ευρώπη τους πρώτους οκτώ μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023, σύμφωνα με τον Peter Neumann, καθηγητή σπουδών ασφάλειας στο King’s College του Λονδίνου, ο οποίος ερεύνησε την περίοδο αυτή για ένα βιβλίο.
Η νεαρή ακροδεξιά στην Ευρώπη αποτελεί επίσης μια αυξανόμενη απειλή. Τον Ιανουάριο, η βελγική αστυνομία συνέλαβε έναν 14χρονο νεαρό με νεοναζιστικές απόψεις, ο οποίος είναι ύποπτος για σχεδιασμό επίθεσης σε τζαμί.
Το ένα τρίτο των υποθέσεων τρομοκρατίας στο Βέλγιο από το 2022 έως το 2024 αφορούσε ανηλίκους. Στη Βρετανία, σχεδόν ένας στους πέντε υπόπτους για τρομοκρατία είναι παιδιά. Οι συλλήψεις για τρομοκρατία μειώθηκαν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με μία εξαίρεση: τα παιδιά.
«Το νέο είναι ο αριθμός των νέων που εμπλέκονται άμεσα στη σχεδίαση βίαιων επιθέσεων, και αυτό περιλαμβάνει πολύ νεαρά άτομα», δήλωσε ο Thomas Renard, διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου για την Αντιτρομοκρατία στη Χάγη.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, σχεδόν όλοι οι νεαροί εξτρεμιστές ριζοσπαστικοποιούνται στο διαδίκτυο, γεγονός που δυσκολεύει τον εντοπισμό τους από τις αρχές.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, το 93% των θανατηφόρων τρομοκρατικών επιθέσεων στη Δύση διαπράχθηκαν από μεμονωμένους δράστες, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Οικονομικών και Ειρήνης, ένα think tank. Το Διαδίκτυο έχει επιταχύνει τη ριζοσπαστικοποίηση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας του Ινστιτούτου, το 2002 ένας άνθρωπος χρειαζόταν κατά μέσο όρο 16 μήνες για να ριζοσπαστικοποιηθεί. Το 2015, η περίοδος αυτή είχε μειωθεί κατά 40%. Σήμερα, μπορεί να χρειαστούν μόνο λίγες εβδομάδες.
Στο διαδίκτυο, η ιδεολογία είναι ρευστή και οι εξτρεμιστικές απόψεις που μοιράζονται κεντρικές αρχές, όπως η μισογυνία και ο ολοκληρωτισμός, συχνά αναμειγνύονται, σύμφωνα με τους ειδικούς. Οι νεαροί υπέρμαχοι της ανωτερότητας της λευκής φυλής θαυμάζουν τη δογματική του Ισλαμικού Κράτους. Οι νεαροί τζιχαντιστές δανείζονται τη γλώσσα και την αισθητική της ακροδεξιάς. Αντί να εκδίδουν διαταγές, οι τρομοκρατικές ομάδες πλημμυρίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με προπαγάνδα που δίνει στους νέους ένα ιδεολογικό πλαίσιο και έμπνευση για να πραγματοποιήσουν επιθέσεις, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Ένας εξτρεμιστής της Γενιάς Ζ
Ένα παράδειγμα του είδους των εξτρεμιστών που ανησυχούν οι ευρωπαϊκές αρχές βρίσκεται επί του παρόντος σε δίκη στο Βέλγιο.
Για τον Abdul Kerim Gadaev, έναν 19χρονο Τσετσένο πρόσφυγα, η απέλαση του πατέρα του από τη Γαλλία στη Ρωσία πριν από τέσσερα χρόνια εξακολουθεί να αποτελεί πηγή οργής. Μετά την απέλαση, ο Gadaev αποξενώθηκε στο σχολείο. Στο διαδίκτυο, εξέφρασε την επιθυμία του να επαναλάβει την επίθεση του 2015 στο Bataclan του Παρισιού, που στοίχισε τη ζωή σε 90 άτομα: «Ένα Bataclan 2.0», ισχυρίστηκε τον περασμένο μήνα ένας βελγικός εισαγγελέας στο δικαστήριο.
Πέρυσι, η βελγική αστυνομία συνέλαβε τον Gadaev και τρεις άλλους υπόπτους ηλικίας 15 έως 17 ετών. Στο τηλέφωνο του Gadaev, οι ερευνητές βρήκαν αποδείξεις ότι είχε ερευνήσει την επίθεση στο Bataclan, την επίθεση του 2015 στα γραφεία του Charlie Hebdo στο Παρίσι και τον Abdoullakh Anzorov, τον 18χρονο Τσετσένο πρόσφυγα που το 2020 αποκεφάλισε έναν Γάλλο δάσκαλο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Βρήκαν επίσης μια φωτογραφία του αποκεφαλισμένου κεφαλιού του καθηγητή.
Καθώς ανακρίθηκε στο δικαστήριο τον περασμένο μήνα για την ανάρτηση μισαλλόδοξου περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Γκαντάεφ έγινε νευρικός. Με μια αραιή γενειάδα χωρίς μουστάκι, ξύσε νευρικά τον καρπό του πίσω από την πλάτη του και τράβηξε τα μανίκια του πάνω από τα χέρια του. «Δεν πίστευα ότι έκανα κάτι κακό», είπε.
Η ριζοσπαστικοποίηση των ανηλίκων συμβάλλει στην αυξανόμενη απειλή της τρομοκρατίας που αντιμετωπίζει η Δύση. Ο αριθμός των ολοκληρωμένων, αποτυχημένων και αποτραπέντων τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση τετραπλασιάστηκε από το 2022 έως το 2023, φτάνοντας τα 120 περιστατικά, σύμφωνα με την Europol, την υπηρεσία επιβολής του νόμου της ΕΕ.
Παρόλο που πολλές επιθέσεις αποτρέπονται, οι θάνατοι που σχετίζονται με την τρομοκρατία στη Δύση αυξήθηκαν κατά 61% από το 2023 έως το 2024, και ο αριθμός των επιτυχημένων επιθέσεων σχεδόν διπλασιάστηκε σε 67 κατά την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας.
Οι αμερικανικές κυβερνητικές υπηρεσίες δεν παρέχουν στοιχεία σχετικά με την ηλικία των υπόπτων τρομοκρατών, αλλά οι τάσεις της ακροδεξιάς ριζοσπαστικοποίησης στις ΗΠΑ είναι παρόμοιες, σύμφωνα με τους ειδικούς.
«Ενώ η Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν ήταν οι κύριοι εξαγωγείς της τζιχαντιστικής ιδεολογίας, οι ΗΠΑ έχουν γίνει ένας από τους κύριους εξαγωγείς της ακροδεξιάς ιδεολογίας», δήλωσε ο Ρενάρ, διευθυντής του think tank με έδρα τη Χάγη.
«Το διαδικτυακό περιβάλλον παρέχει άφθονες ευκαιρίες στους τρομοκράτες… να συνδεθούν με νέους σε φαινομενικά αβλαβείς εφαρμογές κοινωνικών μέσων και πλατφόρμες παιχνιδιών», δήλωσε εκπρόσωπος του FBI.
Χωρίς ηγέτη
Με επιφανειακή μόνο κατανόηση της ιδεολογίας, οι περισσότεροι νεαροί εξτρεμιστές αρχικά έλκονται από βίαιες αφηγήσεις στο διαδίκτυο, ωθούμενοι από ατομικά παράπονα και ευπάθειες, όπως ψυχολογική δυσφορία, μοναξιά και περιθωριοποίηση, σύμφωνα με τους ειδικούς. Στο διαδίκτυο, βρίσκουν μια κοινότητα γύρω από συλλογικές κρίσεις και τραυματικά γεγονότα, όπως ο φόβος της μετανάστευσης ή ο πόλεμος στη Γάζα, τα οποία συνδέουν με τον προσωπικό τους αγώνα.
«Οι άνθρωποι ταυτίζονται με τον πόνο. Και θέλουν να κάνουν κάτι γι’ αυτό», δήλωσε ο Κέβιν Βολόν, εκπρόσωπος της Μονάδας Συντονισμού για την Ανάλυση Απειλών του Βελγίου, ενός κυβερνητικού κέντρου που αναλύει τις εξτρεμιστικές απειλές. Ομάδες νεαρών ριζοσπαστών συνήθως οργανώνονται στο διαδίκτυο χωρίς επίσημο ηγέτη ή θρησκευτική εξουσία. «Το εξτρεμιστικό τοπίο είναι πραγματικά αποκεντρωμένο», δήλωσε ο Βολόν.
Στο Chaudfontaine, έναν μικρό δήμο του Βελγίου όπου ο Gadaev εγκαταστάθηκε με τη μητριά του μετά την απέλαση του πατέρα του, ο έφηβος έμεινε πίσω στο σχολείο. Βρήκε μια διαδικτυακή κοινότητα γύρω από τον αθλητισμό και τη θρησκεία, ιδιαίτερα στο TikTok, όπου οι κύκλοι του έγιναν όλο και πιο πολιτικοί.
«Ήμουν στο τηλέφωνό μου 24 ώρες το 24ωρο», είπε.
Τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους, εντάχθηκε σε ένα «επιχειρησιακό» κανάλι στην κρυπτογραφημένη εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Signal, όπου τα μέλη άρχισαν να σχεδιάζουν μια επίθεση, σύμφωνα με τον εισαγγελέα. Μερικοί από αυτούς ήταν μόλις 13 ετών και συζητούσαν πώς να προμηθευτούν όπλα και μοιράζονταν φωτογραφίες του στόχου, του Botanique, μιας αίθουσας συναυλιών στο κέντρο των Βρυξελλών. Ο Gadaev δήλωσε ότι ήταν πρόθυμος να συμμετάσχει, αρκεί η επίθεση να ήταν καλά προετοιμασμένη.
Τον Μάρτιο του 2024, η ομοσπονδιακή αστυνομία του Βελγίου συνέλαβε τον Γκαντάεφ και άλλους τρεις, όλοι ανήλικοι, σε διάφορα μέρη του Βελγίου. Η γαλλική αστυνομία συνέλαβε επίσης τρεις ανηλίκους σε σχέση με την υπόθεση. Οι έξι ανήλικοι ύποπτοι αντιμετωπίζονται από τα συστήματα ανηλίκων των δύο χωρών, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Ο βελγικός εισαγγελέας ζητά ποινή επτά ετών για τον Γκαντάεφ.
Οι συνήγοροι υπεράσπισης του Γκαντάεφ είπαν ότι η ρητορική του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν «θεατρική». Το επιχείρημα αυτό αντανακλά την πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών: πώς να διακρίνουν πότε η ρητορική μίσους μπορεί να οδηγήσει σε δράση.
«Εδώ και καιρό λέμε ότι η πολυπλοκότητα των ερευνών μας είναι άνευ προηγουμένου, το εύρος και το βάθος των υποθέσεων που χειριζόμαστε είναι εξαιρετικό», δήλωσε η Βίκι Έβανς, ανώτερη συντονίστρια της αντιτρομοκρατικής αστυνομίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Κάλεσε τις εταιρείες τεχνολογίας να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν ένα φαινόμενο έλξης στους νέους, προτείνοντας όλο και πιο βίαιο περιεχόμενο και δημιουργώντας ψηφιακά λαβύρινθους. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει επιδεινώσει το πρόβλημα, δήλωσε η Τζούλια Έμπνερ, εμπειρογνώμονας σε θέματα ριζοσπαστικοποίησης στο διαδίκτυο στο think tank Institute for Strategic Dialogue και στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
«Τα βίντεο και οι εικόνες που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη αξιοποιούν πολύ βαθιά συναισθήματα και την ανθρώπινη φύση», δήλωσε. «Η τεχνητή νοημοσύνη και οι αλγόριθμοι αναλαμβάνουν εν μέρει το έργο ενός χαρισματικού στρατολογητή, μόνο που το κάνουν εκατό φορές καλύτερα».
Επιμέλεια – Απόδοση: Τατιανή Σάγιεχ
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
