Πρώτα βγαίνει η ψυχή και ύστερα το χούι… (άρθρο του Χρήστου Χωμενίδη)

Ένας μητροπολίτης με βλέψεις αρχιεπισκόπου στη μία του εκδοχή θα φάνταζε ως σεβάσμιος ποιμήν, πνευματικός ταγός και παράδειγμα φιλανθρωπίας. Στην άλλη σαν τραγόπαπας, τζογαδόρος της ευλάβειας των απλών χριστιανών. Κι ανάμεσά τους μια βασανισμένη ψυχή, που αμφιταλαντεύεται αέναα μεταξύ πίστης και αμφιβολίας, που σκανδαλίζεται και γαργαλιέται από την εκτός εκκλησίας ζωή, που κρύβεται και κυνηγιέται από τις αμαρτίες του, χειροπιαστές είτε φανταστικές.

Παίξτε αυτό το παιχνίδι με φίλους και γνωστούς, μα και παρατηρώντας τούς συνεπιβάτες σας στο μετρό. Και την κοπέλα στο ταμείο του σούπερ-μάρκετ, η οποία –είναι φανερό– νιώθει γρανάζι ασήμαντο, πιόνι αναλώσιμο, ενώ πρόκειται για μια καλλονή, μια αυθεντικά ελληνική ομορφιά, που, αν την έβλεπε ο γλύπτης Αλκαμένης, θα την ικέτευε να ποζάρει για να φιλοτεχνήσει την έβδομη Καρυάτιδα…

• Παίξτε το έπειτα σε μεγαλύτερη κλίμακα. Ποιοι νομίζουμε ότι είμαστε, εμείς οι Έλληνες του 2023; Τι εντύπωση προκαλούμε στους ξένους; Και ποια είναι η γνήσια ουσία μας;

Το πρώτο ερώτημα απαντάται εύκολα εάν εγκύψεις στις δημοσκοπήσεις με ερωτήματα ευρέος φάσματος. Εάν εκτεθείς στις τηλεοράσεις, στα ραδιόφωνα, στον γραπτό Τύπο. Εάν κυρίως περιπλανηθείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δεις πώς κρίνουν, πώς τοποθετούνται οι πολίτες για ό,τι συμβαίνει καθημερινά.

Μια αντίφαση μας βασανίζει, μας ορίζει. Ένα βαθιά ριζωμένο σύμπλεγμα. Η ανωτεροκατωτερότης.

• Άλλοτε ξεχειλίζουμε από αυτοπεποίθηση, περιβαλλόμαστε από φωτοστέφανο υπέρλαμπρο, νιώθουμε περιούσιοι ως πρόσωπα και ως λαός. Τότε γινόμαστε προοδευτικοί στις ιδέες μας, ανοιχτόκαρδοι, ανεκτικοί, αλληλέγγυοι… Άλλοτε κατακρημνιζόμαστε στον βούρκο. Αισθανόμαστε ανδράποδα, εμέσματα, “άχθος αρούρης”, βάρος περιττό πάνω στη γη. Τότε βγάζουμε τον χειρότερό μας εαυτό.

Αυτό το ανεβοκατέβασμα από τα ουράνια στα τάρταρα έχει στους Έλληνες τη συχνότητα του εναλλασσόμενου ρεύματος. Με την παραμικρή αφορμή αλλάζουμε άρδην διάθεση. Ένα ειδεχθές έγκλημα, και ας αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, απολύτως εντός της στατιστικής, αρκεί για να μας δημιουργήσει την πεποίθηση ότι η κοινωνία μας έχει ανίατα σαπίσει.

• Πως καταντήσαμε ένας συρφετός γυναικοκτόνων και παιδόφιλων, ρατσιστών και τοκογλύφων, μια κόλαση. Ένα χρυσό μετάλλιο σε διεθνή αθλητική διοργάνωση επιδρά επάνω μας ακαριαία σαν το ισχυρότερο ψυχοτρόπο. Ο Πύρρος Δήμας –θαρρείς– μάς σηκώνει ψηλά, ο Μίλτος Τεντόγλου μάς παρασύρει σε ένα άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά. Ναρκισσευόμαστε, φουσκώνουμε σαν τα παγόνια, ώσπου να έρθει το επόμενο κακό και να μας βυθίσει στον αυτοοικτιρμό.

Τι γνώμη έχουμε για τον εαυτό μας; Την άριστη και τη χείριστη. Χωρίς διαβαθμίσεις, δίχως αποχρώσεις. Υπάρχει ίσως μια αλήθεια σε αυτό. Ο άνθρωπος όντως, κάθε άνθρωπος, ταλαντεύεται ισόβια ανάμεσα στον άγγελο και το κτήνος. Το να είναι, ωστόσο, η ψυχή σου τόσο ρευστή μάλλον στην υστερία σε σπρώχνει παρά στη σοφία.

Τι γνώμη έχουν οι ξένοι για εμάς; Κι εκεί, νομίζω, υπάρχει μια αντίφαση. 

• “Συνειδητοποιείς τι σας κράτησε στη ζώνη του ευρώ;”, με ρώτησε το 2016 ένας Γάλλος φίλος. “Αυτά εκεί τα μάρμαρα!”, μου έδειξε την Ακρόπολη. “Όσο άθλιες και αν ήταν οι επιδόσεις σας, όσο ευτράπελες οι κυβερνήσεις σας, ποια τρόικα και ποιοι θεσμοί θα επωμίζονταν το άγος να στείλουν την Ελλάδα στον διάολο; Διαθέτετε μια από τις ισχυρότερες –μάλλον την πιο διαχρονική– μπράντες στον κόσμο. Τελείως ασύμμετρη με το παρόν σας. Αξιοποιήστε την τουλάχιστον!”.

Την αξιοποιούμε. Τουριστικά. Καμαρώνουμε που κάθε καλοκαίρι σπάμε το ρεκόρ των αφίξεων. Ανεβάζουμε το επίπεδο, κυρίως δε το κόστος της φιλοξενίας, εμπορευόμαστε τον ήλιο και τη θάλασσα και τα αξιοθέατα και τη μεσογειακή κουζίνα εις βάρος του περιβάλλοντος, εις βάρος πλέον και της κοινωνίας μας, που ζορίζεται από το τσουνάμι των ξένων, που δυσκολεύεται να παραθερίσει σε ολοένα και περισσότερα νησιά.

• Οι φυσικές καταστροφές ως εκδήλωση της κλιματικής αλλαγής μάς κρούουν όλο και πιο δυνατά τον κώδωνα. Ενώ όμως στη Σουηδία κατασκευάζουν αντιπλημμυρικά έργα με ορίζοντα το έτος 2200, εδώ μοιράζουμε επιδόματα. Ή ασκούμε ρηχή αντιπολίτευση.

Ποιοι είμαστε εν τέλει; 

Θα το γράψω απερίφραστα. Κάτι ηλίθιοι είμαστε με φωτεινά, ιδιοφυή διαλείμματα. Κάτι νωθροί που ενίοτε καταλαμβάνονται από δημιουργικό οίστρο. Κάτι σπαγκοραμμένοι με εκδηλώσεις καταπληκτικής γενναιοδωρίας.

Έχουμε όλα τα χαρακτηριστικά των χαρισματικών παιδιών. Αδυναμία συγκέντρωσης σε έναν στόχο, διαρκή διάσπαση προσοχής. Παράφορες και αντικρουόμενες επιθυμίες. Ταλέντα που συχνά εξουδετερώνουν το ένα το άλλο. Καλοσύνη και σκληρότητα. Βαθιά, γονιδιακή ίσως, γνώση και ανεπίτρεπτη συνάμα άγνοια. Άγνοια κινδύνου πρώτα από όλα.

Το είχε πει, ισχυρίζεται ο Πλάτων, ένας Αιγύπτιος ιερέας στον Σόλωνα. “Έλληνες αεί παίδες εστέ. Γέρων δε Έλλην ουκ έστιν…”.

Πού θα μας οδηγήσει αυτό; Ως πότε θα περνάμε σύριζα από τον αφανισμό, θα χτίζουμε στην άμμο κι όμως τα σπίτια μας θα στέκονται και θα φωταγωγούνται από έρωτες και γεννητούρια; Δεν έχω ιδέα. Ένα ξέρω. Πως πρώτα βγαίνει η ψυχή και ύστερα το χούι.

Χ.Α. Χωμενίδης, 12/9/2023

* Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας