Για το μεγαλύτερο μέρος του 21ου αιώνα, η σχετική τάξη στον κόσμο διατηρήθηκε από έναν συνδυασμό των οικονομικών και πολιτικών θεσμών υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, του αυξανόμενου ρόλου της Κίνας και της εξισορροπητικής επίδρασης της Ευρώπης, με τους ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς της όχι μόνο με τις ΗΠΑ και την Κίνα, αλλά και με πολλές άλλες χώρες και περιοχές, όπως η Ρωσία και η Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, μετά την αποχώρηση της πρώην καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ πριν από σχεδόν δύο χρόνια, τον Δεκέμβριο του 2021, η έλλειψη ηγετικού παγκόσμιου ρόλου για την Ευρώπη γίνεται όλο και πιο αισθητή σε όλες τις περιοχές.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία μόλις τρεις μήνες αργότερα αποτέλεσε άμεση κινητήρια δύναμη για μεγαλύτερη πολιτική ενότητα στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, όμως, προχώρησε στην περαιτέρω απομόνωση της Ευρώπης ως πολιτικού ηγέτη, όχι μόνο στις σχέσεις της με τη Ρωσία, αλλά κυρίως με την Κίνα και με μεγάλο μέρος του αδέσμευτου κόσμου.
Παρόλο που έχουν καταβληθεί προσπάθειες για την καθιέρωση ενός συνεκτικού και ηγετικού ρόλου της Ευρώπης σε τομείς όπως το εμπόριο, η οικονομική ανάπτυξη, ακόμη και οι περιφερειακές εντάσεις, όπως η πρόσφατη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, η έλλειψη ενός ξεκάθαρου Ευρωπαίου ηγέτη στη διεθνή σκηνή δημιουργεί ένα σημαντικό κενό.
Για τον κόσμο, η παγκόσμια μεταπολεμική τάξη και οι θεσμοί της δέχονται όλο και περισσότερες επιθέσεις. Η Κίνα, η Ρωσία και ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Ντόναλντ Τραμπ έχουν εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους για θεσμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η G7 και τα Ηνωμένα Έθνη.
Το κενό είναι ιδιαίτερα εμφανές στον ΠΟΕ, όπου η έλλειψη ευρωπαϊκής ηγεσίας στο εμπόριο, καθώς οι ΗΠΑ στράφηκαν προς τα μέσα, είναι ιδιαίτερα αισθητή. Η προώθηση του ελεύθερου εμπορίου, ειδικότερα, δέχθηκε σημαντικό πλήγμα με την ψήφο του Ηνωμένου Βασιλείου για το Brexit το 2016. Οι επακόλουθες διαπραγματεύσεις έκαναν το εμπόριο μεταξύ της ΕΕ και ενός από τα μεγαλύτερα πρώην μέλη της να κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τη γραφειοκρατία και τον προστατευτισμό, γεγονός που στρέφει τη Βρετανία σε μεγάλο βαθμό προς τα μέσα και μακριά από έναν ηγετικό παγκόσμιο ρόλο.
Ίσως τίποτα δεν δείχνει τις συνέπειες της έλλειψης ευρωπαϊκής δύναμης στη διατήρηση αυτών των θεσμών περισσότερο από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αναφέρθηκε άμεσα στις ουκρανικές φιλοδοξίες για ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ ως σημαντικούς παράγοντες για την αναγκαιότητα της σύγκρουσης.
Η Γερμανία, ειδικότερα, ήταν περιορισμένη στον προηγούμενο ρόλο της να συμβάλει στην εμπλοκή της Ρωσίας. Ενώ προηγουμένως η γερμανική ζήτηση για ρωσικό φυσικό αέριο θεωρούνταν σημαντικό εργαλείο για τη δέσμευση και την ειρήνη, η Ρωσία χρησιμοποίησε την προμήθεια φυσικού αερίου ως απειλή για να αποθαρρύνει τη γερμανική συμμετοχή. Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η Γερμανία ευθυγραμμίστηκε με άλλα μέλη της ΕΕ και τη Βρετανία κατά της εισβολής, η διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου μείωσε περαιτέρω την οικονομική της ηγετική θέση λόγω της απόφασης που έλαβε η Μέρκελ το 2011 μετά τη Φουκουσίμα να εφαρμόσει ένα σχέδιο που είχε καθυστερήσει να καταργήσει τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της Γερμανίας και να βασιστεί στη Μόσχα για φυσικό αέριο.
Οι σημαντικά υψηλότερες τιμές ενέργειας και οι μειωμένες οικονομικές προοπτικές της Γερμανίας έχουν θέσει την ευρωπαϊκή οικονομία σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με ανερχόμενες δυνάμεις όπως η Ινδία και η Νοτιοανατολική Ασία.
Η δέσμευση με την Κίνα ως ισότιμο εταίρο χωριστά από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει επίσης υποφέρει. Προηγουμένως, η Ευρώπη μπορούσε να βασιστεί σε μια ισχυρή ζήτηση για τα προϊόντα της στην Κίνα, ιδίως για τα γερμανικά αυτοκίνητα, για να της δώσει ένα ξεχωριστό κανάλι για διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, ο συνδυασμός της διάσπασης για την Ουκρανία και των εσωτερικών διαιρέσεων στην Ευρώπη δεν επέτρεψε στην Ευρώπη να διαδραματίσει ρόλο-κλειδί με την Κίνα.
Πουθενά αυτό δεν ήταν πιο εμφανές όταν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen και ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron πραγματοποίησαν ξεχωριστές επισκέψεις στην Κίνα τον περασμένο Απρίλιο, τις οποίες οι Κινέζοι μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν για να αναδείξουν τις ευρωπαϊκές διαιρέσεις, ιδίως στο εσωτερικό της χώρας τους. Ακόμα και η προγραμματισμένη σύνοδος κορυφής της ΕΕ με την Κίνα τον επόμενο μήνα έρχεται μετά την πολύ πιο πολυδιαφημισμένη επίσκεψη του Προέδρου Σι Τζινπίνγκ στις ΗΠΑ για τη σύνοδο κορυφής του APEC, όπου η Ευρώπη ήταν σε μεγάλο βαθμό στο περιθώριο.
Με τη συνεχιζόμενη αστάθεια στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, η έλλειψη μιας σαφούς ευρωπαϊκής θέσης και ικανότητας να εμπλακεί ως τρίτος διαμεσολαβητής είναι εμφανής. Οι εσωτερικές διαιρέσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με την τρομοκρατία της Χαμάς και τους συνακόλουθους ισραηλινούς βομβαρδισμούς και τις απώλειες μεταξύ των αμάχων παραλύουν την Ευρώπη, αντί να της δίνουν λόγους να είναι δημόσια σε θέση να εμπλακεί και με τις δύο πλευρές, ή ακόμη και να απευθύνει μια ενιαία έκκληση για κατάπαυση του πυρός.
Το αποτέλεσμα ήταν οι προσφορές της Κίνας να εμπλακεί και να μεσολαβήσει στην περιοχή, καθώς και η εξάρτηση από περιφερειακά κράτη όπως το Κατάρ για να λειτουργήσει ως ενδιάμεσος φορέας. Εν τω μεταξύ, η Γαλλία έχει βρεθεί σε πολλές από τις σχέσεις της με τη Δυτική Αφρική να ξεγελιέται από μια Ρωσία που είναι πρόθυμη να προωθήσει την επιρροή της μέσω πωλήσεων όπλων και ενέργειας, καθώς και να υποστηρίξει κυβερνήσεις με στρατιωτικές δράσεις.
Ο κόσμος χρειάζεται μια Ευρώπη με μεγαλύτερη δέσμευση, η οποία θα μπορεί να ενεργεί ως ενιαία δύναμη στην παγκόσμια σκηνή.
Ακόμα και όταν η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται οικονομικά σε χώρες όπως η Ινδία, η Ινδονησία, η Σαουδική Αραβία και άλλες, η αστάθεια αυτού του πολυπολικού κόσμου χρειάζεται την Ευρώπη να συμβάλει στο να διαδραματίσει ρόλο-κλειδί στο εδώ και τώρα.
Kevin Klowden is the chief global strategist at the Milken Institute.
Πηγή: www.cnbc.com
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
