Τι κέρδισε το Γκέτεμποργκ από την τιμολόγηση της συμφόρησης

Σκαρφαλωμένη στη Βόρεια Θάλασσα, στα μισά του δρόμου μεταξύ Όσλο και Κοπεγχάγης, η σουηδική πόλη Γκέτεμποργκ είναι γνωστή ως η γενέτειρα του Volvo , ενός κόμβου για ταξίδια από νησί σε νησί και ενός μέρους για να φάτε ρολάκια κανέλας στο μέγεθος πιάτου . Το Γκέτεμποργκ έχει και μια άλλη διάκριση:

• Με περίπου 600.000 κατοίκους (σε μια μητροπολιτική περιοχή λίγο πάνω από 1 εκατομμύριο), είναι ένας από τους μικρότερους δήμους παγκοσμίως που εφαρμόζει πολιτική τιμολόγησης κυκλοφοριακής συμφόρησης. Σήμερα, όσοι οδηγούν στην πόλη πληρώνουν έως και 22 κορώνες (2,33 δολάρια) για αυτό το προνόμιο.

Από τότε που η πόλη της Νέας Υόρκης εφάρμοσε το πρόγραμμα τιμολόγησης της κυκλοφοριακής συμφόρησης τον Ιανουάριο, υπήρξε μια νέα αύξηση ενδιαφέροντος για την αποτελεσματικότητα τέτοιων πολιτικών. Τα διόδια του Λονδίνου ήταν έντονα αμφιλεγόμενα όταν ξεκίνησαν το 2003, αλλά κατάφεραν να αποσυμφορήσουν τους δρόμους.

Στο Μιλάνο, η τιμολόγηση της κυκλοφοριακής συμφόρησης έχει επαινεθεί για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την άντληση κεφαλαίων για τη βελτίωση των δημόσιων συγκοινωνιών . Τα πρώτα στοιχεία από το Μανχάταν, όπου οι περισσότεροι οδηγοί πρέπει να πληρώσουν πάνω από 9 δολάρια για να εισέλθουν νότια της 60ής Οδού, δείχνουν ότι η πολιτική έχει επιταχύνει την υπηρεσία λεωφορείων και έχει μειώσει τον αστικό θόρυβο , και είναι σε καλό δρόμο για να αποφέρει περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια για επενδύσεις στις συγκοινωνίες φέτος, μετά τα έξοδα.

Ωστόσο, η εμπειρία του Γκέτεμποργκ με την τιμολόγηση της συμφόρησης ήταν αξιοσημείωτα λιγότερο θριαμβευτική. Η κυκλοφορία έχει μειωθεί από τότε που τέθηκε σε ισχύ η πολιτική το 2013, αλλά, σε αντίθεση με μέρη όπως η Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο, δεν ήταν ποτέ μεγάλο πρόβλημα εξαρχής. Το μεγαλύτερο μέρος των εισπραχθέντων εσόδων χρηματοδοτεί ένα τεράστιο και αμφιλεγόμενο σιδηροδρομικό έργο που έχει βαλτώσει σε καθυστερήσεις και υπερβάσεις κόστους.

«Εδώ στο Γκέτεμποργκ, η κυκλοφοριακή συμφόρηση δεν ήταν τόσο άσχημη, ούτε η ρύπανση ήταν τόσο άσχημη», δήλωσε ο Μίκαελ Ιβάρι, πολιτικός μηχανικός που εργάζεται σε θέματα τοπικών μεταφορών εδώ και δύο δεκαετίες. «Το πραγματικό όφελος ήταν τα χρήματα — τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για πράγματα που αποδείχθηκαν ότι δεν ήταν και τόσο χρήσιμα».

Πρόσφατα πέρασα αρκετές ημέρες στο Γκέτεμποργκ για να δω τι μαθήματα μπορεί να προσφέρει αυτή η σκανδιναβική πόλη στους ηγέτες σε όλο τον κόσμο που σκέφτονται τα δικά τους συστήματα τιμολόγησης της συμφόρησης. Αυτό που διαπίστωσα, προς έκπληξή μου, ήταν μια πόλη όπου πολλοί κάτοικοι λαχταρούν μια αναμόρφωση.

Προβλήματα με τα διόδια

Η πορεία του Γκέτεμποργκ προς την τιμολόγηση της συμφόρησης ξεκίνησε στη Στοκχόλμη, την πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Σουηδίας, η οποία εφάρμοσε την πολιτική επτά χρόνια νωρίτερα.

«Η συμφόρηση ήταν άσχημη στη Στοκχόλμη», δήλωσε ο Γιόνας Έλιασον, διευθυντής πρόσβασης στις μεταφορές στη Σουηδική Εθνική Διοίκηση Μεταφορών, ο οποίος βοήθησε στην ανάπτυξη και αξιολόγηση συστημάτων τιμολόγησης της συμφόρησης στη Στοκχόλμη, καθώς και στο Γκέτεμποργκ. «Οι αιτίες ήταν ένας συνδυασμός άφθονου νερού, μάλλον στενών γεφυρών και ενός μεσαιωνικού αστικού πυρήνα — με περίπου 2 εκατομμύρια κατοίκους».

Η ιδέα της χρήσης τελών κυκλοφορίας για την αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας στη Στοκχόλμη είχε διατυπωθεί εδώ και χρόνια, αλλά οι τοπικοί ηγέτες αντιστάθηκαν μέχρι που το Πράσινο Κόμμα της Σουηδίας ουσιαστικά επέβαλε το ζήτημα , θέτοντας την εφαρμογή ως προϋπόθεση για την ένταξη σε μια εθνική κυβέρνηση συνασπισμού.

• Το πιλοτικό πρόγραμμα τιμολόγησης της κυκλοφοριακής συμφόρησης της Στοκχόλμης τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2006 και η πλειοψηφία των κατοίκων ψήφισε εννέα μήνες αργότερα υπέρ της διατήρησής του, παρόλο που η κυβέρνηση δεν είχε ανακοινώσει πώς θα κατένειμε τα έσοδα από τα διόδια (αργότερα δαπανήθηκαν σε έναν συνδυασμό επενδύσεων σε σιδηροδρόμους και αυτοκινητόδρομους).

Ακόμα κι έτσι, οι αξιωματούχοι είδαν την τιμολόγηση των αστικών δρόμων ως έναν τρόπο να ξεκλειδώσουν αντίστοιχα εθνικά κεφάλαια για ένα τεράστιο πρόγραμμα υποδομών που ήταν πρόθυμοι να ξεκινήσουν. Τα σχέδιά τους περιστρέφονταν γύρω από το West Link , ένα μνημειώδες σιδηροδρομικό έργο που θα παρήγαγε τρεις νέους υπόγειους σιδηροδρομικούς σταθμούς, επιτρέποντας στα προαστιακά τρένα να ταξιδεύουν απευθείας από το ένα άκρο της περιοχής στο άλλο αντί να τερματίζουν στο κέντρο της πόλης (το επενδυτικό πακέτο περιελάμβανε επίσης πολλά έργα αυτοκινητοδρόμων).

«Στη Στοκχόλμη, η ευκαιρία να δαπανηθούν τα έσοδα από την τιμολόγηση της συμφόρησης σε υποδομές ήταν σαν το κερασάκι στην τούρτα», δήλωσε ο Eliasson. «Αλλά στο Γκέτεμποργκ, οι υποδομές ήταν η ίδια η τούρτα».

Περιπλέκοντας περαιτέρω τα πράγματα, οι ηγέτες του Γκέτεμποργκ είχαν προηγουμένως διαβεβαιώσει τους κατοίκους ότι δεν θα ακολουθούσαν το παράδειγμα της Στοκχόλμης και δεν θα φορολογούσαν τους οδηγούς που εισέρχονται στην πόλη. Προσέφεραν μια σειρά από εξηγήσεις για την αλλαγή πορείας.

«Ήταν θέμα συμφόρησης, εκπομπών και χρηματοδότησης», είπε ο Άρμπι. «Μπορείς να πεις, “Αυτό είναι υπέροχο, γιατί όλοι μπορούν να υποστηρίξουν ένα από αυτά”. Αλλά ένας ειδικός στην επικοινωνία θα έλεγε, “Λοιπόν, τώρα οι άνθρωποι έχουν τρεις λόγους να πουν όχι”. Και αυτό συνέβη».

Παρά την έντονη λαϊκή αντίθεση, το πρόγραμμα τιμολόγησης κυκλοφοριακής συμφόρησης του Γκέτεμποργκ τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2013. Η διαδικασία δεν ήταν πάντα ομαλή. Οι κάτοικοι της Μπάκα, μιας προαστιακής κοινότητας, εξοργίστηκαν όταν έμαθαν ότι θα πλήρωναν το τέλος κάθε φορά που ψώνιζαν σε μια κοντινή περιοχή λιανικής πώλησης (τέτοιες μετακινήσεις αργότερα εξαιρέθηκαν ).

Στη Στοκχόλμη, η δημοτικότητα της τιμολόγησης της συμφόρησης αυξήθηκε αφότου οι κάτοικοι βίωσαν τα οφέλη της. Αλλά πολλοί κάτοικοι του Γκέτεμποργκ παρέμειναν επιφυλακτικοί.

Ένα νεοσύστατο τοπικό πολιτικό κόμμα, το Vägvalet, έχτισε την πλατφόρμα του γύρω από τον ανταγωνισμό προς το σύστημα διοδίων και το έργο West Link, και το 2014, το 57% των κατοίκων της πόλης ψήφισε για την κατάργηση της τιμολόγησης της συμφόρησης . (Ορισμένες από τις ψήφους «όχι» πιθανότατα υποκινήθηκαν από την αντίθεση στο West Link, και όχι συγκεκριμένα από τα τέλη κυκλοφορίας.) Μη μπορώντας να βρουν άλλον τρόπο να χρηματοδοτήσουν το πακέτο υποδομών τους, οι ηγέτες της πόλης αγνόησαν τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος. Τα διόδια παρέμειναν σε ισχύ από τότε.

Φόρτιση μπροστά

Σήμερα, η χρέωση κυκλοφοριακής συμφόρησης ισχύει για τα οχήματα που εισέρχονται στο Γκέτεμποργκ από τις 6 π.μ. έως τις 6:30 μ.μ. τις καθημερινές. Τα διόδια ξεκινούν από 9 κορώνες (0,95 δολάρια) και φτάνουν τις 22 κορώνες κατά τις ώρες αιχμής. Τα τέλη δεν εισπράττονται τη νύχτα ή τα Σαββατοκύριακα, τις αργίες ή τον μήνα Ιούλιο.

Εν τω μεταξύ, το έργο του West Link έχει ξεπεράσει τα χρονοδιαγράμματα και τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού . «Πέντε χρόνια, δέκα χρόνια – κανείς δεν ξέρει πότε θα ολοκληρωθεί ή ποιο θα είναι το κόστος», δήλωσε ο Ivari.

• Οι κάτοικοι γκρινιάζουν για τους δρόμους του κέντρου της πόλης που είναι ατελείωτα διαλυμένοι από κομπρεσέρ και εκσκαφείς. (Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου, βρέθηκα παγιδευμένος σε μια ζώνη κατασκευής West Link που έμοιαζε με λαβύρινθο, με αποτέλεσμα να μπερδευτώ τόσο πολύ που έτρεξα πάνω σε μια γρήγορη αρτηρία για να ξεφύγω.)

Παρά τις δυσκολίες της West Link, ο φόρος στις μετακινήσεις με αυτοκίνητο στο Γκέτεμποργκ παρουσίασε κάποια ανοδική πορεία. Σύμφωνα με δημόσια στοιχεία , το μερίδιο των τοπικών μετακινήσεων με μηχανοκίνητα οχήματα μειώθηκε από 48% το 2011, πριν από την επιβολή της τιμολόγησης της κυκλοφοριακής συμφόρησης, σε 42% το 2024.

Οι μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μεταφοράς και η ποδηλασία αυξήθηκαν από 25% σε 29% και από 5% σε 7% αντίστοιχα (το περπάτημα παρέμεινε στο 22%). Μια οικονομική ανάλυση του 2015 διαπίστωσε ότι το πρόγραμμα τιμολόγησης της κυκλοφοριακής συμφόρησης της πόλης απέφερε 20 εκατομμύρια ευρώ (23,6 εκατομμύρια δολάρια) σε κοινωνικά οφέλη ετησίως, κυρίως μέσω ελαφρώς ταχύτερων μετακινήσεων και καθαρότερου αέρα.

Μια μελέτη του 2016 , στην οποία συμμετείχε και ο Eliasson, διαπίστωσε ότι το ποσοστό των κατοίκων του Γκέτεμποργκ που υποστηρίζουν την τιμολόγηση της συμφόρησης αυξανόταν σταδιακά, μια τάση που οι ερευνητές απέδωσαν λιγότερο στα οφέλη της πολιτικής και περισσότερο στην «προκατάληψη του status quo», μια γενική προτίμηση για την τρέχουσα κατάσταση πραγμάτων. Οι ντόπιοι συμφώνησαν ότι η πολιτική έχει γίνει πολύ λιγότερο αμφιλεγόμενη από ό,τι ήταν πριν από μια δεκαετία. «Η τιμολόγηση της συμφόρησης έχει απορροφηθεί στο μυαλό των ανθρώπων», δήλωσε ο Ivari. «Έχουν συνηθίσει σε αυτήν».

Αναλογιζόμενος την εμπειρία της πόλης του, ο Άρμπι συνέστησε σε άλλες πόλεις που εξετάζουν το ενδεχόμενο τιμολόγησης των αστικών δρόμων να αφιερώσουν νωρίς χρόνο για να αποφασίσουν ποιοι ακριβώς θα είναι οι στόχοι πολιτικής τους — και στη συνέχεια να τους γνωστοποιήσουν συνοπτικά στο κοινό.

• Στη Στοκχόλμη, η απάντηση ήταν σαφής: Μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Αλλά στο Γκέτεμποργκ, όπου η κυκλοφορία αποτελούσε μόνο μια μικρή ενόχληση, ήταν οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό. Αρκετοί ντόπιοι μου είπαν ότι ανησυχούν ότι η κακή ενημέρωση έχει επηρεάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στην κυβέρνηση.

Παρά το ανομοιογενές ιστορικό τιμολόγησης της κυκλοφοριακής συμφόρησης στο Γκέτεμποργκ, ο Άρμπι δήλωσε ότι παραμένει πεπεισμένος ότι πρόκειται για μια ορθή προσέγγιση για τις αστικές μεταφορές. «Οι χρήστες του οδικού δικτύου θα πρέπει να πληρώνουν για τις υποδομές. Αυτή είναι ακόμα μια καλή ιδέα», μου είπε. «Αλλά πρέπει να είστε προσεκτικοί με τον τρόπο που τις πουλάτε».