Η Oxford Street και η γειτονιά της ήταν κάποτε το κέντρο της λιανικής πώλησης επίπλων στο Λονδίνο. Τεράστια καταστήματα όπως τα Maple & Co, Waring & Gillow, Liberty και Heals ήταν γεμάτα με πολυτελή έπιπλα σε εξωτικά σκηνικά, ή αργότερα με κομψά, απλά έπιπλα που εισήγαγαν τον μοντερνισμό στο ευρύ κοινό. Οι τεράστιες βιτρίνες επέτρεπαν πολυτελείς εκθέσεις και οι διακοσμήσεις των δωματίων προανήγγειλαν τις αλλαγές στη γεύση των κατοίκων της μεγαλούπολης, ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πανόραμα σχεδιασμού και χειροτεχνίας.
Την περασμένη εβδομάδα, η Ikea άνοιξε το νέο της κατάστημα στην Oxford Circus, στο χώρο όπου κάποτε βρισκόταν το πολυκατάστημα Peter Robinson και πιο πρόσφατα το Topshop. Μετά από μια μακρά περίοδο προετοιμασίας, το κυρίως υπόγειο εσωτερικό άνοιξε ξανά ως ένα λαβύρινθος γεμάτος φθηνά προϊόντα, γεμάτο με αγοραστές και, την ημέρα των εγκαινίων, με έναν DJ και προσωπικό που μοίραζε δωρεάν μπλε τσάντες. Ο δήμαρχος Sadiq Khan ήταν επίσης εκεί, διακηρύσσοντας την αναβίωση μιας οδού που έχει υποστεί δεκαετίες παρακμής.
Είναι ένα περίεργο θέαμα: το φανταχτερό μπλε και κίτρινο χρώμα των μεγάλων καταστημάτων λιανικής πώλησης να φτάνει στην κάποτε κορυφαία εμπορική οδό του Λονδίνου. Μπορεί να είναι καλό για την επισκεψιμότητα, αλλά κάπως δεν φαίνεται να είναι ένα βήμα μπροστά. Τα παράθυρα είναι καλυμμένα με μεγάλες, άσχημες διαφημίσεις. Πρόκειται για μια βιτρίνα που δεν προσφέρει τίποτα στον δημόσιο χώρο. Μόλις μπεις μέσα, βρίσκεσαι στον γνωστό λαβύρινθο χωρίς παράθυρα που συνεχίζεται ατέλειωτα, σαν το duty free όταν θέλεις να βγεις στην πύλη, φαινομενικά για πάντα.
Αν τα παλιά πολυκαταστήματα της Oxford Street προσπαθούσαν να σε δελεάσουν με την πολυτέλεια, το νέο Ikea σκοπεύει να εντυπωσιάσει με την τεράστια ποσότητα και τις χαμηλές τιμές. Η φιλοδοξία αντικαθίσταται από τον ρεαλισμό. Παρά το γεγονός ότι οι διακοσμήσεις των δωματίων βασίζονται στις μικροσκοπικές διαστάσεις των πραγματικών (και όχι των ιδανικών) χώρων διαβίωσης των νέων Λονδρέζων, η πρόταση είναι ότι και εσύ μπορείς να ζήσεις το σκανδιναβικό όνειρο, περιτριγυρισμένος από προσιτά μαξιλάρια, μέσα σε ένα χαρούμενο μοντέρνο hygge.
Ωστόσο, καθώς παρακολουθούσα κυρίως νέους πελάτες να γεμίζουν τις τσάντες τους με πιάτα και σετ μαχαιροπίρουνα που κοστίζουν 75 πένες, φθηνότερα από ένα πακέτο πατατάκια, δεν μπορούσα να μην αναρωτηθώ αν αυτό είναι πραγματικά το μέλλον.
Η αρχική επιτυχία της Ikea στο Ηνωμένο Βασίλειο βασίστηκε σε μια γενιά που ήθελε απεγνωσμένα να ξεφύγει από την αισθητική των σπιτιών των γονιών της — τα τριμερή σαλόνια, τα πορσελάνινα μπιχλιμπίδια και το τρεμοπαίξιμο κόκκινο φως των ψεύτικων ηλεκτρικών τζακιών. Ήθελαν να ζήσουν σαν σύγχρονοι ενήλικες σε σύγχρονα σπίτια, με κομψά ράφια και μοντέρνα τραπεζάκια, περσίδες αντί για κουρτίνες, να ζήσουν όπως ζούσαν οι άνθρωποι στα loft. Το κόλπο του λιανοπωλητή ήταν να δημιουργήσει συνεκτικά σκηνικά δωματίων που επέτρεπαν στους πελάτες να φανταστούν τον εαυτό τους σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, πλήρως εξοπλισμένο με ταιριαστά είδη, καλά φωτισμένο, με συντονισμένα χρώματα και διασκεδαστικό.
Η πραγματικότητα, φυσικά, ήταν διαφορετική. Όλα φαίνονταν χειρότερα στις απαιτήσεις του πραγματικού, ζωντανού οικιακού χώρου. Και μετά ήταν η αυτοσυναρμολόγηση. Η μεταφορά της παραγωγής στον πελάτη, οι ώρες της απλήρωτης εργασίας που επέτρεπαν στην Ikea να έχει μεγαλύτερα κέρδη χάρη στην ευκολία μεταφοράς, προκαλούσαν απογοήτευση και δυσαρέσκεια.
Θα γοητευτούν οι σημερινοί νέοι όπως οι προηγούμενες γενιές; Για πολλούς, ο τρόπος ζωής και οι γενναιόδωροι χώροι των γονιών τους δεν είναι μια ανάμνηση του ασφυκτικού συντηρητισμού, αλλά ένα αδύνατο όνειρο. Η τάση δεν φαίνεται να είναι να πετάμε τα κιτς αντικείμενα, αλλά να τα επαναφέρουμε, δημιουργώντας την ακατάστατη εικόνα της ζεστής οικειότητας του cottagecore. Ή τα καθαρά, μοντέρνα εσωτερικά της μέσης του αιώνα, από μια περίοδο αισιοδοξίας, όταν ο σχεδιασμός μπορούσε να λύσει τα προβλήματα — μπουφέδες από τικ και δανέζικες καρέκλες. Ακόμη και τα επί μακρόν περιφρονημένα καφέ έπιπλα, οι συρταριέρες και τα τραπέζια, εκτιμώνται και πάλι ως βιώσιμα αντικείμενα, απίστευτης ποιότητας σε σύγκριση με τα επίπεδα πακέτα από ινοσανίδα.
Η αισθητική της Ikea που μεταφέρθηκε στο West End φαίνεται λίγο άσεμνη, σαν φτηνιάρικα αντικείμενα. Θυμίζει την υπερπαραγωγή και, ανεξάρτητα από το πόσο ισότιμη, μοντέρνα και περιβαλλοντικά συνειδητή είναι η φιλοσοφία της, μοιάζει με fast fashion για εσωτερικούς χώρους, μια αρχιτεκτονική της υπερκατανάλωσης.
Edwin Heathcote, Financial Times*
*Ο συγγραφέας είναι κριτικός αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού της FT.
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
