Μερικοί οικονομολόγοι βλέπουν μια ευκαιρία «μια φορά στη γενιά» για δημόσιες επενδύσεις, αλλά το Δουβλίνο λέει ότι πρέπει να εξοικονομήσει χρήματα για το μέλλον
Jude Webber, Financial Times
Οι αξιωματούχοι που προετοιμάζουν τον επερχόμενο προϋπολογισμό της Ιρλανδίας αντιμετωπίζουν μια κατάσταση που θα ήθελαν να έχουν οι περισσότεροι από τους ομολόγους τους αλλού: πλεόνασμα 8,6 δισ. ευρώ και οικονομία που αναπτύχθηκε πέντε φορές ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν πέρυσι.
Αλλά το να αποφασίσετε τι να κάνετε με την τεράστια περιουσία της χώρας αποδεικνύεται πιο δύσκολο από ό,τι αναμενόταν.
«Το πρόβλημα της Ιρλανδίας δεν είναι ότι δεν έχει αρκετά χρήματα – έχει πολλά», δήλωσε ο Gerard Brady, επικεφαλής οικονομολόγος στο Ibec, το μεγαλύτερο επιχειρηματικό λόμπι της Ιρλανδίας. «Το πρόβλημα είναι ότι αγωνίζεται να βρει τρόπους να μετατρέψει αυτά τα χρήματα σε πραγματικά πράγματα που χρειάζονται οι άνθρωποι».
Πάνω από μια δεκαετία μετά το κραχ που απαιτούσε από την ΕΕ και το ΔΝΤ να παρέμβουν με δάνεια 67,5 δισ. ευρώ και να επιβάλουν ένα αμφιλεγόμενο πρόγραμμα λιτότητας, η κυβέρνηση παραμένει επιφυλακτική και τονίζει ότι εξοικονομεί με σύνεση για μελλοντικές προκλήσεις συντάξεων, κλίματος και υποδομών.
Ωστόσο, ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η αποτυχία να αναπτύξει την τεράστια περιουσία της χάνει την ευκαιρία να διορθώσει προβλήματα υποδομής που κινδυνεύουν να στραγγαλίσουν την άνθηση της Ιρλανδίας.
«Υπάρχει μια συντριπτική ανάγκη για δημόσιες επενδύσεις και μια ευκαιρία που δίνεται μια φορά στη γενιά για να τις χρηματοδοτήσετε από την πίσω τσέπη σας», δήλωσε ο οικονομολόγος David McWilliams.
Υπάρχουν πολλοί τομείς όπου τα χρήματα θα μπορούσαν να δαπανηθούν καλά — από την αντιμετώπιση μιας στεγαστικής κρίσης σε μια χώρα όπου η πληθυσμιακή αύξηση ξεπερνά γρήγορα τις νέες προμήθειες, μέχρι την ελάφρυνση των προκλήσεων του ηλεκτρικού δικτύου, της παροχής νερού, των υπηρεσιών υγείας και των δημόσιων μεταφορών. «Σπάνια έχει δοθεί σε μια χώρα μια τόσο εξαιρετική ευκαιρία να αλλάξει την κοινωνία και να έχει συμβουλευτεί να μην το κάνει», είπε ο ΜακΓουίλιαμς.
Η χώρα βρίσκεται σε τροχιά για ένα πλεόνασμα προφυλακτήρα για τρίτη συνεχόμενη χρονιά το 2024, αφού ήταν 8,3 δισ. ευρώ πέρυσι και 8,6 δισ. ευρώ το 2022, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.
Οι αυξανόμενες εταιρικές φορολογικές εισπράξεις από παγκόσμιες εταιρείες με έδρα την Ιρλανδία, κυρίως στον τομέα της τεχνολογίας και των φαρμακευτικών προϊόντων, βρίσκονται πίσω από τα υπερχειλισμένα κρατικά ταμεία.
Η κυβέρνηση λέει ότι τα έσοδα από φόρους εταιρειών, τα οποία έφεραν 23,8 δισ. ευρώ το 2023 και προβλέπεται να αυξήσουν τα 24,5 δισ. ευρώ φέτος, είναι ασταθή, προσωρινά και απίθανο να συνεχίσουν να επεκτείνονται με τον πρόσφατο ρυθμό τους.
Εκτιμά ότι το ήμισυ του εταιρικού φόρου της θα μπορούσε να είναι «απροσδόκητο» ή προσωρινό και επέλεξε να τοποθετήσει περισσότερα από 100 δισ. ευρώ του πλεονάσματος σε δύο κρατικά επενδυτικά ταμεία έως το 2035 για να αντιμετωπίσει τις μελλοντικές προκλήσεις των συντάξεων, του κλίματος και των υποδομών.
Η κυβέρνηση μείωσε τις προβλέψεις της για το πλεόνασμα του προϋπολογισμού για τα επόμενα χρόνια – είχε προβλέψει 65 δισ. ευρώ για το 2023-26 – αλλά εξακολουθεί να αναμένει συνολικά 38 δισ. ευρώ για το 2024-2027.
Εκτός από τη μεγάλη φορολογική επιβάρυνση, η οικονομία της Ιρλανδίας έχει ισχυρές επιδόσεις.
Τα στοιχεία του ΑΕΠ της Ιρλανδίας διαστρεβλώνονται από τον υπερμεγέθη πολυεθνικό τομέα της, αλλά η τροποποιημένη εγχώρια ζήτηση, το προτιμώμενο μέτρο ανάπτυξης της κυβέρνησης, αυξήθηκε 2,6 τοις εκατό πέρυσι. Αυτό σε σύγκριση με μια προηγούμενη επίσημη εκτίμηση του 0,5 τοις εκατό για το 2023.
Με την οικονομία να πλησιάζει στην πλήρη απασχόληση και με τον ετήσιο πληθωρισμό να έχει εκτιναχθεί έως και 9,2% μόλις το 2022, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να δαπανήσει προσεκτικά υπό το φόβο της υπερθέρμανσης — παρά τις πιέσεις τιμών που τώρα υποχωρούν στο 1,1%.
Ωστόσο, ο Dermot O’Leary, επικεφαλής οικονομολόγος στη χρηματιστηριακή Goodbody, είπε ότι υπάρχουν ενδείξεις για «έρπηση των δαπανών».
«Η κυβέρνηση μιλούσε για ένα καλό παιχνίδι σε σχέση με την ανάγκη για σύνεση, την κίνηση να δημιουργηθούν αυτά τα ταμεία αποταμίευσης. Ωστόσο, η πραγματική πραγματικότητα ήταν πολύ λιγότερο συνετή όσον αφορά την αύξηση των δαπανών», είπε.
Το Δουβλίνο χρησιμοποίησε μερικά από τα χρήματα για την αποπληρωμή του χρέους, μειώνοντας τον λόγο χρέους προς ΑΕΕ σε λίγο κάτω από το 76 τοις εκατό και για τη χρηματοδότηση μέτρων για την Covid-19 και τη στήριξη του κόστους ζωής.
Όμως, με τις γενικές εκλογές που αναμένεται να γίνουν μέχρι το 2025, οι προσδοκίες για έναν προϋπολογισμό δώρων την 1η Οκτωβρίου αυξάνονται.
«Είναι δύσκολο να διαχειριστούν οι υπουργοί μια αμηχανία πλούτου, ιδιαίτερα αυτή την πλευρά των εκλογών. Οπότε σίγουρα η πολιτική μπαίνει σε αυτό», είπε ο O’Leary.
Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση έχει πει ότι ο προϋπολογισμός θα περιλαμβάνει 6,9 δισ. ευρώ σε δαπάνες και 1,4 δισ. ευρώ σε φορολογικά μέτρα – κινήσεις που παραδέχεται ότι θα παραβιάσουν τον κανόνα της αύξησης των δαπανών που δεν υπερβαίνει το 5 τοις εκατό ετησίως.
Η Έμμα Χάουαρντ, λέκτορας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου, είπε ότι η Ιρλανδία θα πρέπει να χρησιμοποιήσει μέρος των πλεοναζόντων μετρητών της για να «βλέπει πέρα από τη μακροοικονομική έννοια τα κοινωνικά προβλήματα».
Η Ιρλανδία κατατάσσεται ως η πιο μοναχική χώρα στην Ευρώπη, με σχεδόν το ένα πέμπτο των ανθρώπων να είναι μόνοι τον περισσότερο ή όλο τον χρόνο και σχεδόν τα δύο τρίτα των ανθρώπων υποφέρουν από άγχος ή κατάθλιψη, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Ένα στα επτά παιδιά ζει σε σπίτια κάτω από το όριο της φτώχειας, που ορίζεται ως το 60 τοις εκατό του μέσου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.
«Υπάρχουν χρήματα που θα μπορούσαμε να ξοδέψουμε αυτή τη στιγμή που θα μπορούσαν να βελτιώσουν ορισμένα κοινωνικά ζητήματα. Θα πρέπει να το δούμε αυτό, γιατί μπορούμε να το αντέξουμε οικονομικά», είπε.
Ο ΜακΓουίλιαμς είπε ότι η Ιρλανδία θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τα πλεονάσματά της για να δημιουργήσει κεφάλαια εκκίνησης για την προώθηση της επιχειρηματικότητας. «Είναι μια αποτυχία της φαντασίας», είπε.
Άλλοι λένε ότι η Ιρλανδία θα μπορούσε να βελτιώσει την ευημερία των 5,3 εκατομμυρίων πολιτών της και την οικονομία της χώρας βελτιώνοντας ένα σύστημα σχεδιασμού που μπορεί να συγκρατήσει τις εξελίξεις στις υποδομές για χρόνια.
Η κυβέρνηση επιδιώκει να νομοθετήσει για τη μεταρρύθμιση του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού προθεσμιών για αποφάσεις σχεδιασμού.
Η οικοδόμηση επιτέλους επιταχύνεται, αλλά παραμένει πολύ μακριά από την προβλεπόμενη ανάγκη. Ένα νέο εθνικό νοσοκομείο παίδων, που τώρα αναμένεται να κοστίσει 2,24 δισ. ευρώ, είναι πολύ πίσω από το χρονοδιάγραμμα και τέσσερις φορές πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό του. Είναι απίθανο να ανοίξει το νωρίτερο μέχρι το επόμενο έτος.
«Μπορούσαμε. . . παραδίδουμε περισσότερα με τους πόρους που διαθέτουμε – επομένως τα χρήματα δεν είναι το παν», δήλωσε ο John Fitzgerald, οικονομολόγος και επίκουρος καθηγητής στο Trinity College του Δουβλίνου.
Ό,τι και να κάνει η Ιρλανδία, τα χρήματα φαίνεται πιθανό να συνεχίσουν να έρχονται.
Σύμφωνα με ένα μέρος ενός σχεδίου φορολογικής μεταρρύθμισης δύο πυλώνων του ΟΟΣΑ, που αποσκοπεί στην εξάλειψη των πλεονεκτημάτων για τις πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται σε δικαιοδοσίες χαμηλής φορολογίας, η Ιρλανδία αύξησε τον εταιρικό φόρο 12,5 τοις εκατό στο 15 τοις εκατό για τις μεγάλες εταιρείες.
Αλλά το άλλο μέρος – η απαίτηση για τις εταιρείες να πληρώνουν φόρο στο σημείο που βρίσκονται οι πελάτες τους, που θα διοχέτευε ορισμένες από τις εταιρικές φορολογικές εισπράξεις της Ιρλανδίας – είναι ουσιαστικά νεκρό.
«Είμαστε σε μια πολύ, πολύ ισχυρή θέση αυτή τη στιγμή», είπε ο Seamus Coffey, πρόεδρος του Ιρλανδικού Δημοσιονομικού Συμβουλευτικού Συμβουλίου, σε πρόσφατη διάσκεψη. «Η ελπίδα είναι να μην το κάνουμε μπέρδεμα».
Τ.Σ
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
